Dònnia annu in sa bidda de Mragaxòri, in sa primu cida de austu, acostumànt a cuncordai sa sagra de is lorighitas ma ocannu po nexi de su Coronavirus s’amministratzioni comunali at fatu sciri chi dd’ant a fai prus a innantis po chistioni de seguresa, sendi un’atòbiu chi acollit sèmpiri genti meda de totu sa Sardìnnia.
Perou de custa prenda mi fait praxeri a ndi fueddai etotu. Is lorighitas funt una genia de macarroni fatus cun duas corrias de pasta atrotoxadas a pari e serradas a bisura de loriga. Sa pasta dda traballant totu a manu ammesturendi sìmbula, àcua e sali finas a otenni unu macarroni fini e longu chi faint girai po duas bortas a corogolu. Pustis tocat a dda lassai asciutai, mellus si est aìnturu de unu canisteddu o deuna palina, asumancu po tres diis, prima de dda podi allogai e coi.
Is lorighitas postas aici aìnturu de su canisteddu formant una cuncordadura, casi unu dessignu artìsticu chi arregordat is figuras tèssias a filè. Totu sa faina est stentosa meda ca po fai unu chilu de lorighitas nci bolint asumancu cuàturu/cincu oras de traballu. In sa bidda de Mragaxòri contant duas paristòrias chi pertocant is lorighitas: sa primu contat de comenti iant a essi nàscias po mori de una picioca chi si fiat amorada de unu piciocu chi perou no ndi boliat intendi de issa, insaras po ddi fai cumpraxèntzia iat imbentau custus macarronis aici nodius chi pariant prendas; in s’àtera invècias contat de Maria pungi-pungi, una coga chi acostumàt a passillai me is coberturas po averiguai chi is pipius, sa noti de is Animeddas, papessint su tanti giustu de lorighitas ca asinuncas cun unu schidoni fiat capassa de aberri sa brenti de is pipius po ndi bogai a foras is lorighitas in prus.
In s’antigòriu difatis is lorighitas fiant unu mandiari chi is fèminas coxinànt po sa dì de is Animeddas, pruschetotu cun bagna de tamàtiga cun caboniscu o àtera petza, ma a bellu a bellu ant cumentzau a ddas portai a mesa totu s’annu e custa traditzioni at acabbau po arrepresentai po totus sa comunidadi de custa bidixedda de su Monti Arci, ca su papai est un’aina chi sciit contai sa stòria de unu pòpulu e sa cultura de unu logu.
Unu pòpulu ddu podeus arreconnosci de su chi produsit, de su chi papat, de comenti ddu coxinat ca seus fueddendi de una cosa chi no est acapiada a s’abbisòngiu de s’òmini de si sustentai sceti ma est unu beni culturali, unu patrimòniu de identidadi, unu piessignu chi distinghit unu pòpulu de s’àteru. Difatis is lorighitas funt unu prodotu ùnicu e sceti in sa bidda de Meana agataus una pasta chi dd’assimbillat meda, ca forsis ddoi est lòmpia po mori de pastoris originàrius de inguni chi si fiant assemidaus acanta de Monti Arci. De seguru abarrant unu sìmbulu de custa bidda connota in su mundu pròpiu po custa traditzioni chi spereus sigat ancora po annus medas.
Manuela Ennas
