Sa sociedadi italiana, comenti cussa de totu is Stadus ocidentalis, est sèmpiri prus bècia e in su mentris sa spesa po is pensionis crescit sèmpiri de prus. Seus chistionendi de duas àndalas chi no andant de acòrdiu e impensamentant meda, pròpriu poita ca ddas agataus impari.
Bieus calincunu datu cumentzendi de is pensionis. S’ùrtimu stùdiu de s’Istat in contu de is cunditzionis de vida de is pensionaus, imprentau in su mesi de Idas passau, narat chi in su 2021 – s’annu pigau in consìderu – sa spesa po is pensionis est crèscia, cunfronta a su 2020, de s’1,7%, arribendi a 313 milliàrdus de èurus. Custu dinai pagat 23 millionis de pensionis a prus de 16 millionis de pensionaus (ddoi funt prus pensionis chi pensionaus ca prus de su 30% pigat prus de una pensioni). 313 milliàrdus funt una parti manna de su Pil, su 17,6%. Pensaus chi su Pnrr arribat a impreai “sceti” 240 milliàrdus, chi ant a depi essi sceraus, perou, indiritura in cincu annus.
Po su chi pertocat sa beciesa de sa populatzioni, s’ùrtimu stùdiu de s’Istat in contu de custa allega ammostat in manera crara chi de su 2008 a su 2022 is pipius nàscius in Itàlia funt stètius dònnia annu prus pagus. In su 2021 funt stètius 400.000, cun unu smenguamentu de 4.600 cunfronta a s’annu prima. Chi pensaus chi in su 2008 fiant nàscius 177.000 pipius in prus de cussus nàscius in su 2021 podeus cumprendi su chi est acuntessendi.
Fait parti de custu fenòmenu e dd’ammalescit, su disterru puru, chi pertocat pruschetotu is giòvunus, comenti ammostat s’ùrtimu arrelatu de sa Fundatzioni Migrantes. Difatis, de is 5.806.068 italianus scritus in s’AIRE, s’anàgrafi de is italianus chi bivint foras de s’Itàlia, su 14,5% funt minoris de edadi e su 21,8% tenint un’edadi intra de 18 e 34 annus. Chi aciungeus a custus disterraus is chi no funt scritus in s’AIRE, pruschetotu studentis e duncas giòvunus, seus chistionendi de giòvunus chi partint e no sèmpiri torrant.
Una populatzioni sèmpiri prus bècia est unu disafiu de importu po sa sociedadi, chi depit arrexonai de is sèrvitzius chi serbint a is pròprius citadinus e espressat unu disafiu pruschetotu po sa finàntzia pùblica. In su 2021 po dònnia 1.000 citadinus chi traballànt ddoi fiant 714 pensionaus: chi sa parti de populatzioni ativa sighit a si smènguai, chi at a pagai is sèrvitzius a cussa parti chi no est ativa?
Est unu problema chi at cumentzau a ponni in pensamentu gia trinta annus fait, candu su guvernu de Giuliano Amato iat fatu sa prima arreforma de su sistema de is pensionis. Prima de su 1992 is pensionis fiant calculadas po mori de unu sistema chi pigàt in consideru is istipèndius de is ùrtimus cincu annus de traballu (sistema retributivu). Cun s’arreforma Amato de su 1992 is pensionis ant cumentzau a ddas calculai pighendi a riferimentu is stipèndius de totu sa vida de traballu e duncas totu is contributus pagaus prima de andai in pensioni (sistema contributivu). De su 1992 a oi ddoi funt stètias àteras duas arreformas “mannas”, cussa de su guvernu Dini e cussa bòfia in su 2012 de Elsa Fornero, sa ministra de su traballu de su guvernu ghiau de Mario Monti. In prus, de annu in annu, is arrègulas po andai in pensioni ddas ant mudadas unus cantu de àteras bortas puru.
Sa tarea de totu custas arreformas fiat sèmpiri cussa de smenguai sa crèscia de sa spesa po is pensionis, mudendi is maneras de ddas calculai (cun su sistema contributivu is pensionis funt prus bàscias) e artziendi sèmpiri de prus s’edadi o is annus de traballu bastantis po andai in pensioni. Custas mudàntzias fitianas ant cunfùndiu is citadinus, chi bint is arrègulas mudai de annu in annu e duncas no tenint seguresa apitzus de su benidori insoru. In prus ant ingendrau diferèntzias socialis chi discuntentant sa genti , ca is chi funt andaus in pensioni prima funt favorèssius cunfronta a cussus chi funt andaus in pensioni pustis.
Sa chistioni est aberta e s’at a ammalesci, ca stùdius diferentis narant chi intra de su 2050 in totu su mundu sa parti de populatzioni bècia s’at a addopiai.
Massimiliano Meloni
