Su primu de donniasantu de su 1993 nasciat s’Unioni Europea. Su seti de friàrgiu de s’annu prima is doxi Stadus chi faiant parti de sa Comunidadi Economica Europea dd’iant decìdiu cun sa firma de s’Acòrdiu de Maaastricht, chi pigat su nòmini de sa citadi olandesa innui si fiant atobiaus.
Funt passaus trint’annus de s’intrada in fortza de s’Acòrdiu de Maastricht e s’Unioni Europea, nàscia cun milli speras, at tentu arrennèscidas mannas ma su tretu po lompi a cussa tarea chi teniant is babbus mannus de s’idea de unioni, comenti Spinelli, Schumann, De Gasperi, po nd’arremonai sceti calincunu, est ancora longu. S’idea de un’Europa unida nascit giai me is annus trinta de su ‘900 e si boleus andai prus atesu giai in s’800 calchi pensadori comenti Carlo Cattaneo bisat is Stadus Unius d’Europa. Est a pustis de sa Segunda Gherra Manna chi sa chi pariat finas a insaras unu machìmini in medas dda biint comenti una cosa utilosa diaderus. Is derrutas de sa Gherra in Europa fiant stètias tropu mannas po no circai una manera de ponni barrancus a àteras ocasionis de disafius intra de is Stadus. Sigumenti dònnia gherra nascit po milli arrexonis uficialis chi cuant arrexonis econòmicas, una manera po nci stesiai sa gana de gherrai fiat cussa de s’agiudai a pari in contu de economia, mancai sceti in calchi setori. Po custa arrexoni giai in su 1951 ses Paisus, chi fiant stètius puru enemigus in sa Gherra, si poniant impari po donai vida a sa Comunidadi Europea de su Carboni e de s’Atzàriu: Bèlgiu, Germània de s’Ovest, Itàlia, Frantza, Lussemburgo, Paisus Bàscius, Olanda. Sa gana de s’agiudai a pari me in totu is setoris de s’economia fait nasci, sceti ses annus prus a tardu, sa Comunidadi Econòmica Europea (Cee) cun s’Acòrdiu firmau in Roma in su 1957. Is tareas de sa Cee fiant de promovi su svilupu econòmicu de is economias de is Stadus chi ndi faiant parti, de ndi promovi is relatas e pruschetotu de favoressi sa nàscida de unu “mercau comunu” est a nai unu mercau sena de arrocus intra de is Stadus po fai trassai is produtus in manera libera. S’idea portada a innantis de sa Cee, po prus de bint’annus at ecisau is àterus Stadus europeus. In su 1992 fiant gia doxi is Paisus chi ndi faiant parti. Me is annus ’80 s’idea de unu mercau comunu at cumentzau a s’afortiai e a parri chi si podessit. Est in custa dexina de annus chi sa Cee at postu is arreìxinis po àteras lòmpidas de su processu de unioni europea: su movimentu lìberu de produtus e de personas intra de is Stadus e unu dinai sceti in totu su territòriu de sa Comunidadi.
Arribaus deaici a su primu de donniasantu de su 1993 cun sa nàscida de un’unioni polìtica, unu sogetu nou chi propassat su sentidu sceti econòmicu de sa Cee. Est unu passu de primori faci a sa nàscida de unu Stadu federali, chi in cussus tempus pariat cosa fàcili a lompi. Is trint’annus de s’Ue chi sighint ant biu medas arrenèscidas, calchi faddina e unu sentidu sèmpiri prus dudosu de parti de sa genti chi soventi no cumprendit su profetu de bivi in unu sistema uniu, aìnturu de un’economia globali cun àterus Paisus mannus e fortis. Pustis una crèscida spantosa chi at portau s’UE de 12 a 28 Stadus in cuindix’annus sceti, is speras e su prexu de su 1992 parint spèrdius. Custu mancai in su 2001 siat intrau in fortza s’èuru, una rivolutzioni manna chi no tenint cumparàntzias, e mancai finas a su mancu a su 2007 s’Unioni si siat afortiada meda comenti sugetu polìticu.
In contu de custa cosa arregordaus chi oi s’Ue si pigat a incuru unus cantu de matèrias faendi leis chi a is Stadus ddis tocat a sighiri. Me is ùrtimus annus, forsis pròpriu po nexi de sa crèscida lestra chi at tentu, s’ecisu de s’Ue s’est unu pagu annebidau e sa genti s’est fata dudosa. In medas pensant chi s’Ue fatzat tropu po cosas de pagu contu e nudda po cosas chi serbint diaderus. Sa “Brexit”, sa bessida de su Rènniu Uniu de s’Unioni, est stètiu s’acontèssiu prus drammàticu in sa storia de s’Ue ma is cunseghèntzias po s’economia ingresa ant fatu bessiri a pillu cantu custu scioberu fessit dannàrgiu.
Massimiliano Meloni
