Sende chi in custa rubrica apo chircadu de respundere a medas de is crosidades subra personàgios istòricos o famados, custa borta apo pensadu de nde iscobèrrere in pare a bois unu istimadu de mannos e mescamente de piticos, unu sìmbulu culturale chi at acumpagiadu generatziones e generatziones de letores de fumetu. Oramai sa màgine sua dd’agatamus in mallieddas, relògios, gioghitos e cale chi siat àtera mertze posta a bèndere in is butegas.Chi bos naro chi is aventuras suas sunt semper ispantosas, chi portat origras tundas, mannas e nieddas, nieddu su bicu de su nasu, a caltzoneddos rujos, crapitas grogas e guantos biancos? B’at pagu de isballiare, est issu, su sorighitu prus famadu de totu su mundu, Topolino.
Salude Topolino, ite novas?
Salude a tie, e gràtzias pro m’àere fatu essire pagu pagu dae is pàginas meas. M’agradat a èssere fintzas a tres dimensiones, non semper ladu pro càpere in su paperi.
Totu su mundu t’istimat e sighit a ti lèghere. Ses unu intre de is personàgios prus connotos, mescamente de is pitzinnos, ma tue conta ·nos etotu de comente est cumentzada sa renèssida tua.
“Totu est cumintzadu cun unu sòrighe”…Gasi naraiat Walt Disney. Deo so nàschidu in su 1928 de s’imbentu suo. A s’inghitzu mi naraiant Mortimer Mouse, pustis m’ant torradu a batiare cun su nòmine de Mickey Mouse. Abellu a bellu so resurtadu geniosu a totu su mundu, aciungende valore a su traballu chi aiait giai fatu s’imbentore meu e intrende in s’olimpu de is personàgios prus de importu de sa Disney. In pagu tempus so imbucadu in su su tzìnema, in is giornaleddos, in is programas televisivos, in àteros trastos de ogni gènere.
Ma custa idea de unu sorighitu? Tue dd’ischis comente dd’est bènnida a conca?
Pro su chi isco deo is paristòrias sunt medas, issu però torraiat a contare semper sa matessi. Walt aiat giai pintadu sorighitos chi assimigiaiant a mene pro una faina chi si naraiat Alice in Cartoonland. Fiat una sèrie in ue una pitzinna bera (is atoras fiant Margie Gay e Virginia Davis) si moviat in unu mundu totu pintadu. In su mundu de Cartoonland ddoe biviant medas sòrighes assimigiantes a mene, e ddoe fiat puru unu pisitu malu, Peg Leg Pete, cun piessignos prus assimigiantes a is de s’òmine. Ma bosàteros ddu ischides chi in is disinnos animados, in manera unu pagu diferente a cantu acontesset in sa realidade, is sòrighes resurtant prus simpàticos de is pisitos.
Resone tenes, totus amantiosos de is pisitos e prus pagu meda de is sòrighes. Ma sighi su contu…
E duncas una die Walt Disney, in su mentres de unu biàgiu in trenu, si fiat intristadu ca s’animatzione de sa sèrie sua Osvaldo Leprotto dd’aiant donada a unu àteru istùdiu. Meledende tando de su de fàghere, ddi fiat torradu in mente unu sorighitu chi a bortas s’acostaiat a issu in s’istùdiu in ue traballait a is cartones suos. Gasi aiat detzìdidu de nde fàghere su protagonista de una sèrie noa intitulada Mortimer Mouse. Ma incapas custa est de a veras una paristòria chi a Walt ddi praghiat a contare pro inghiriare de unu pagu de maja sa nàschida de su personàgiu suo prus famadu, chi so deo!
E gasi ses lòmpidu tue?
Emmo, Walt aiat traballadu paris a s’amigu suo Ub Iwerks a unu progetu nou e fiat renèssidu a cuncordare “L’aereo impazzito”, una pellìcula curtza in ue ddoe fia deo, chi aiant presentadu su 15 de maju de su 1928, ma cun una projetzione privada. Imbetzes u 18 de santandria de su 1928 in su Colony Theater de New York aiant projetadu su primu episòdiu de sa sèrie Steamboat Willie, unu nomìngiu pro inditare is tzeracos de is piròscafos chi cursaiant in su riu Mississippi.
Deo fia in mesu a cussos tzeracos e mi tocaiat de parare fronte a su capitanu de una barca totu iscontzada, unu pisitu matucu e malu chi is amantiosos de cartones connoschiant giai ca fiat cussu Peg Leg Pete de Alice in Cartoonland, su chi in italianu ddi narades Pietro Gambadilegno.
Custu pisitu semper in mesu… E su pùblicu comente dd’aiat acòllida cussa pellìcula?
Ello, semper fichidu in mesu! Sa pellìcula aiat tentu una renèssida manna, siat pro su naturale meu siat ca su disinnu animadu fiat sonoru e custa fiat istada una novidade manna pro cuddos tempos.
E comente fiat custu naturale tuo?
A cumintzu deo tenia medas caraterìsticas de is nieddos chi istaiant a curtzu de su Mississippi, fiat allirgu e de ganaona, cun unu sentidu forte de su rìtimu. Fintzas s’amorada mea, Minnie, giughiat unu nòmine comunu meda intra de sa gente de su logu.Però a bellu a bellu custos tretos mi ddos ant mudados, mudende is cunditziones eis logos de sa vida mea. Difatis dae su Mississippi mi so agatadu a bìvere in una tzitadina de sa provìntzia americana. Sa renèssida fiat semper prus manna e in pagu tempus so devènnidu su sìmbulu de su New Deal (Roosevelt), est a nàrrere de unu perìodu pretzisu de s’istòria intre de is duas gherras cando is americanos si sunt donados de fàghere pro nde essire de sa crisi econòmica chi aiat còrfidu su paisu.
E pròpiu in cuddos annos ses imbucadu in su fumetu?
Sissi, in su 1930 a sos disinnos animados aiant acostadu una sèrie a giornaleddos. E una borta pintadu so renèssidu a mustrare àteros tretos de su naturale meu. Mentras in is cartones fiat pruschetotu unu personàgiu umorìsticu, in is giornaleddos si fiat casi un eroe, bonu a averiguare, capassu de mille fainas e de otènnere s’atentu de mannos e pitzinnos.
Tue ses ancora cussu eroe…
Naramus chi apo sighidu a bìvere is giambamentos de sa sotziedade in pare a bosàteros, chirco de èssere in lìnia cun su chi incapitat in su mundu e fortzis est pro cussu chi non so ancora passadu de moda…
E nosu isperamus de ti pòdere sighire ancora pro tempus meda. Acurta una cosa, ma cale est istadu su reconnòschimentu chi t’at fatu prus praghere a lòmpere?
Sa cosa prus bella est semper su de retzire s’afetu de is pitzinnos, ddu depo nàrrere! Però reconnòschimentos nd’apo tentu medas. Unu però mi dd’ammento semper, cando in su 1978, a chimbanta annos de sa primu essida mea, so istadu su primu personàgiu de animatzione a tènnere s’isteddu subra de sa Walk of Fame in Hollywood. Tue pensa chi a Minnie si dd’ant donadu in su 2018. Imbetzes pro is 90 annos meos, su maistru Giorgio Cavazzano, paris cun is Postas Italianas; at cuncordadu una sèrie de otu francubullos pro contare sa carriera mea, e custa cosa puru m’at lassadu ispantadu.
Nara ·mì sa beridade, ma cussu primu traballu tuu, de cando bendias hot dog, ti mancat unu pagheddu?
Insaras tue as bidu “The Karnival Kid”? Cussa est sa primu borta chi apo faeddadu in una pellìcula. So acapiadu meda a cussu rolu, e a totu is àteros. Immoe difatis mi nche depo tòrrare a averiguare una chistione dilicada. Gràtzias meda e a luego!
Gràtzias a tie Topolino. Immoe ti nche torro a allogare in pare a sa regorta chi tèngio in domo. A luego
Manuela Ennas
