Sas acontèssidas bèllicas in s’oriente mesanu chi, custu giru, ant àpidu un’isvilupu cun s’assàchiu de Hamas de su 7 de santugaine a su rave e a sos kibbutz cun mortos e presoneris e cun sa reatzione massissa e prus chi no isproportzionada de Tel Aviv cun mìgias de mortos tziviles, sunt torrende a pònnere in agenda una chistione chi cada tantu – a s’ispissu – est infusta dae s’abba de s’ismèntigu. Sa chistione de s’esistèntzia istatale: de sa de Israele, chi de cussa esistèntzia rivèndicat su diritu; de sa de sa Palestina, chi nemmancu b’est.
Sa chistione, si la miramus cun sos ogros de sos chi oe sunt cuntierrende·si, est prus chi non crara e non nos proponet nudda chi assimiget a una sìntesi. Pagu prus o mancu: b’at chie diat chèrrere una Palestina sena israelianos; b’at chie diat chèrrere una Palestina sena palestinesos. Giai custu nos diat dèvere fàghere a cumprèndere cantu est utòpica sa punna de sos duos istados pro custos duos pòpulos.
Si oe esisterent custas duas entidades, pro seguru diant èssere in gherra pari-pari pro sa làcana. Si oe esisterent custas duas entidades pro seguru diant èssere ambas duas prus chi non cunfessionales.
Ma su problema est su “comente” fàghere custos duos istados s’unu a costàgiu de s’àteru. Pighemus s’esèmpiu de sa Tzisgiordània. In cussa zona – unu de sos territòrios palestinesos ocupados – b’at 700mìgia colonos israelianos chi faghent pagu prus o mancu su chi cherent armados comente sunt e amparados dae s’esèrtzitu (una de sas crìticas a Bibi est sa de àere minimadu sos controllos militares in tretos de sa doa de Gaza pro nche pònnere semper prus sordados a protetzione de una colonizatzione sena pasu in sa West Bank).
S’atzione de sos colonos, chi cun provocatziones e assàchios diant chèrrere giagarare sos abitantes palestinesos dae sa terra issoro, nos la ponet deretu sa dimanda: duos istados, ma in ue?
E mescamente (a banda sos 4 milliones chi giai istant in una Tzisgiordània semper prus colonizada e sos duos milliones oe inserrados in Gaza): in ue nche los devimus istichire sos chimbe milliones e barda de palestinesos peri sos campos pròfugos chi a su presente no li reconnoschent su diritu de torrare? In ue est a nche los pònnere sos duos milliones de àrabos israelianos? Custos sunt sos palestinesos chi movent dae su nùcleu de abarrados a pustis de sa Nakba e chi a su presente non ant sos matessi diritos de sos israelianos-israelianos (e intre custos bi sunt sos chi podent bènnere dae aterue pro mèdiu de sa “lege de sa torrada” bastis chi ebreos).
Dimanda: una bia fatos sos duos istados – e duncas finas un’entidade galu prus ebràica de sa chi connoschimus oe – a ue si nch’ant a dèvere andare sos àrabos israelianos? A unu logu prus chi non destruidu e semper prus luadu dae s’òdiu intre sas religiones?
A beru pensamus chi custa solutzione – sa de sos duos istados pro sos duos pòpulos – diat garantire paghe e armonia in cussu logu prus mannu chi est s’oriente mesanu cun làcanas sestadas a iscuadreta dae s’otzidente?
Si nche lassamus a banda sos chi amus mentovadu a comintzu, est a nàrrere sos chi diant chèrrere una Palestina sena israelianos e sos chi diant chèrrere una Palestina sena palestinesos, oe sa solutzione diat pòdere èssere sa de su fràigu de un’entidade noa pro totu cantos.
Si non cherimus un’annessione ebbia de sos territòrios ocupados a s’istadu ebràicu (che chi sos chi ebràicos no lu sunt no depant àere tzitadinàntzia prena), cheret chi custa entidade ùnica siat làica e chi garantat sos matessi diritos (agualidade de forma e de sustàntzia) a totu sos tzitadinos suos sena abbaidare a majorias e a minorias ètnicu-religiosas.
No est una cosa fàtzile a la fàghere e bi diat chèrrere isfortzu mannu dae ambas partes, comintzende dae sos chi un’istadu bi l’ant giai. Ma pro seguru no est cosa difìtzile a agatare oe, in custa acontèssida, sos chi sunt contra a un’istrutura polìtica, ideològica, costitutzionale e sòtziu-econòmica pro totu sos abitantes de sa Palestina.
Una borta chi amus cumpresu custu, nessi diamus pòdere bìdere mègius sa chistione. Ca, sende mediterràneos, est cosa chi nos pertocat.
Mauro Piredda
