Una truma de giòvanos architetos a suta de is 35 annos at bìnchidu su cuncursu internatzionale de progetatzione bandidu de s’Unione de is Comunos de su Guilcier, pro annoare, ammanniare e avalorare sa domo-museu de Antonio Gramsci in Bilartzi, dedicada a is fainas de unu de is prus intelletuales mannos de su Noighentos. Sunt Fabiana Ledda, Riccardo Onnis e Federica Carta, is binchidores de su cuncursu. Sa tarea de su progetu insoru, chi interessat sa domo-museu, sa chi fiat sa sede de su Pci, sa chi fiat sa prefetura e un’àteru fraigu acanta de su museu, est de cuncordare unu percursu espositivu, interativu e cuntemporàneu, in ue ddoe ant a èssere, in prus de s’espositzione permanente, fintzas servìtzios diferentes cun funtziones cumplementares, comente s’archìviu, un’auditòrium, aposentos pro espositziones temporàneas, salas pro projetziones e pro fainas de laboratòriu e una butega de libros.
S’interbentu de architetura, chi faghet parte de su progetu de isvilupu territoriale aprovadu de sa Regione Sardigna e finantziadu pro 1 millione de èuros cun risursas de su programa Fsc 2014-2020, at a tènnere una rilevàntzia istratègica pro s’isvilupu turìsticu-culturale.
Movende duncas de sa domo in ue Gramsci aiat bìvidu de su 1898 a su 1911, decrarada monumentu natzionale in su 2016, ant a fraiagare una tzitade pitica de museos pro fàghere connòschere in manera funguda sa personalidade, sa formatzione e sa figura de Antonio Gramsci chi aiat tentu sa capatzidade de afrontare chistiones chi sunt fintzas de como, comente is contradditziones intre de isvilupu econòmicu e istruturas istitutzionales, sa formatzione de is classes dirigentes e is dificurtades de sa sotziedade industriale.
Sa domo de Gramsci a Bilartzi tenet un’istòria de importu mannu, giai tzentru de riferimentu de intelletuales, de documentatzione e chirca subra de s’òbera gramsciana e logu de dibata, dd’aiant fata domo-museu in su 1975 cun s’allestimentu de su museu e de su percursu espositivu a incuru de s’architeta famada Cini Boeri e de s’istudiosa Elsa Fubini.
Immoe, is binchidores de su cuncursu ant prevìdidu de distrùere sa parte acanta de sa domo-museu e de sa chi fiat sa sede de su Pci, chi in su tempus passadu ant tentu interbentos pagu rispetosos de is assètios originàrios, pro nde pesare unu fraigu ùnicu capassu de si relatare in manera armoniosa e in manera funtzionale cun sa domo-museu. Su volùmene nou torrat a interpretare in calchi manera sa domo campidanesa, cun sa parte de is aposentos pro ddoe bìvere e sa corte.
Su prospetu de su fraigu nou mustrat una birdiera manna pro favorèssere is relatas cun is bisitadores e is chi ddoe passant ananti. Is materiales chi ant a impreare sunt is de sa traditzione cun carchina pro sa rebussada e perda niedda. Totu sa fatzada espressat cun craresa sa cuntemporaneidade: unos cantos elementos sunt torrados a leare in continuidade cun su chi esistit (comente a is pannellos in pedra chi si nde pesant de terra), unos cantos àteros, in manera prus moderna, cunfigurant is proportziones sighende is lìnias e a is volùmenes de sa domo-museu.
Linna e carchina ddas agatamus a intro de sa domo chi gosat de una lughe ispantosa. Dae s’intrada lompimus a s’aposentu de acasàgiu, cun sa butega de is libros, chi naramus aunit su logu de foras cun su de a intro de su museu. Sa corte noa intrat in relata cun cudda chi esistit, sende assimigiante pro forma e proportziones.
Su progetu cheret mantènnere is caraterìsticas de is ambientes chi giai esistint in su respetu de s’eredade istòrica e architetònica fintzas reghente de su fàbricu. Un’aposentu at a pertocare imbetzes s’esperièntzia de realidade virtuale chi at a permìtere de iscobèrrere is logos de sa pitzinnia e de àteros mamentos de sa vida de Gramsci, projetziones de materiales multimediales e unu percursu inclusivu de esperièntzia de fàghere a s’aparpidu.
Manuela Ennas
