Nc’at pagu cosa de nai: “C’è ancora domani” de Paola Cortellesi est sa pellìcula italiana de s’annu, cun 14 millionis de èurus giai incassaus. E no nci funt dudas chi apat scìpiu lompi in su coru de su pùblicu italianu, casi in manera disabetada. Circaus de cumprendi s’arrennèscida de custa cummèdia de gèneri, chi in pagu diis s’est fata spigru de una comunidadi intrea e logu innui sa memòria stòrica contat fintzas sa relata intra de òminis e fèminas.
S’atora Paola Cortellesi in su rolu de regista, no podiat disigiai una sorti mellus de sa chi est lompendi custa pellìcula, chi est sa prus bia in is salas tzinematogràficas e chi est donendi fintzas un’impellida noa a su tzìnema italianu. Tocat a nai chi de una bella pariga de annus, a livellu internatzionali, s’Itàlia sunfrit un’ausèntzia de miradas e temas prus modernus e fortzis de registas atrivius, e is arresurtaus chi est lompendi Paola Cortellesi podint essi chi apant mòviu calicuna cosa in custu mundu e chi mancai apant incingiau un’àndala noa de sighiri. Ma ita est chi praxit de custa pellìcula? Chi siats’ammesturu galanu de stòria e de chistionis ancora abertas e duncas modernas? O su ai donau boxi a sentidus chi mancai connoscendi aìnturu de is famìlias italianas s’est tìmiu a contai a manera ladina? S’agataus in Roma, tzitadi chi est circhendi de si ndi torrai a strantaxai a pustis de sa Segundu Gherra Manna. Seus in su coru de unu periodu stòricu chi at bòfiu nai meda po is fèminas e po is diritus insoru.
Arregordaus chi su duus de mesi de làmpadas de su 1946 a is fèminas italianas ddis iant permìtiu, po sa primu borta , de votai po detzidi chi s’Itàlia depessat abarrai una monarchia o divenni invècias una Repùblica. Una cosa chi, pagu annus prima, in su mentris de su regìmini fascistas, no iat a essi mai pòtzia acontessi. Sa protagonista est Dèlia, una fèmina, una pobidda, una mamma, chi s’arràngiat a fai de totu po agiudai sa famìlia. Una fèmina avolotada in una cunditzioni chi eus a nai de mìndigu, si fessit sceti una chistioni econòmica, e chi invècias pertocat chistionis familiaris e prus in generali de esistèntzia. Duncas s’agataus in domu insoru, in s’aposentu de letu puru, a biri de acanta comenti su pobiddu Ivano aciocat a sa pobidda, comenti dda stratallat, dda umìliat. Custa relata fata de scuncòrdiu e timoria, incasciada in su passau, est comenti chi propassit su tempus e donit a su spetadori s’idei comenti chi siat a dì de oi. Su giambamentu est duncas stètiu mannu si pensaus a s stòria, ma no est ancora arribau a innui iat a depi, e is fèminas funt ancora abetendi po giambamentus chi pertocant is cunditzionis insoru aìnturu de sa famìlia, in su mundu de su traballu e podeus nai in sa sotziedadi. Cun custa faina de arrecùperu de sa memòria stòrica innui gataus piessignus de su neorealismu sa regista est arrennèscia perou a ndi bèssiri de sa retòrica e a si ponni ananti a unus cantu preguntas, obrighendi-sì a meledai asuba de cantu est incapitau in medas domus italianas, chena chi nemus apat musciau.
Ca sa cunditzioni de Dalia fiat normali, cunsiderada normali, e cussa formas de violèntzia fiant parti de cussa sotziedadi. E no est chistioni de ddas aguantai o de ddas baliai, ma pròpiu de pensai chi no ddoi fessit nudda de mali. Ca is mascus fiant aici… Dalia etotu ndi ddu scabullit a su pobiddu, narendi chi at fatu duas gherras e tocat cumpadèssiu in calchi manera. A essi aici in famìlia serbiat giai giai a afirmai s’autoridadi, a fai cumprendi a pobidda, a fillus e fintzas a sa comunidadi a chi est chi cumandat, unu pagu comenti a s’apicai una medàllia po essi su meri. Berus est chi òminis meda chi ant patiu in gherra, ant sighiu a patiri una borta torraus, parendi fronti a cunseghèntzias po sa saludi mentali, chena de agiudu e chena chi calincunu cumprendessit diaderus su chi fiant passendi aìnturu de issus. Is domus abarrànt pagu a essi galeras e insaras custa fiat s’ùnica manera de s’arrebellai a custu trumentu de s’ànima. Fait spantu chi a is mascus custa pellìcula ddis est praxendi meda, de seguru poita ca agiudat a cumprendi cussu sentidu de is fèminas, a ddu castiai me is ogus chena de nci ddus calai ananti a stòria comenti sa de Dalia. Stòrias chi funt abarradas cuadas a palas de sa Stòria, tropu pagu arrepresentadas de àteras ainas culturalis. E duncas s’arrennèscida de “C’è ancora domani” no est incapitada po de badas, ma ndi bessit de sa fortza de sa stòria chi sonat comenti una campanedda, po cussu sentidu chi de privau si fait universali, po cussa maja chi sceti su tzìnema de primori est capasssu de ingendrai.
Manuela Ennas
