Is iscièntzias sotziales no tenent unu Premiu Nobel (comente àteras disciplinas) e tando su Guvernu norvegesu, apustis de àere fundadu in su 2001 su Premiu Abel pro is matemàticas, nde at fatu un’àteru pro is iscièntzias sotziales, is artes e umanidades, sa lei e sa teologia, in su 2003, nomenendeddu a Ludvig Holberg.
Aintre is premiados, ddoe sunt istados Julia Kristeva, Juergen Habermas, Ronald Dworkin e Manuel Castells. Ocannu, Bruno Latour. Su problema est ca in Itàlia pagu gente connoschet a Bruno Latour, mancari siat unu de is prus mentovados in su mundu. Pagu libros cosa sua sunt istados bortados in italianu. Pro nàrrere, I microbi, sa chirca a pithus de Pasteur, fiat istadu imprentadu dae is Editori Riuniti induna editzione casi clandestina. Non siamo mai stati moderni, unu libru essentziale segundu a mie, est istadu pubricadu de un’edidoredda. Scienza in azione dae Comunità. Nisciunu at tentu grandu difusione, cuntrariamente a su restu de su mundu, e comente meritaiant de seguru.
Laboratory Life, unu libru iscritu impari cun Steve Woolgar (como diretore de su Oxford Internet Institute), unu clàssicu cuntemporàneu, e Reassembling the Social, sa suma de sa teoria sua, mai bortados e inniorados dae sa curtura italiana, cumpletamente.
Cando penso a su provintzialismu de sa curtura italianu, penso a sa fortuna de s’òbera de Latour in logu nostru. Bolia provare a aclarare it’at fatu Latour e proite est gosi importante pro sa curtura cuntemporànea, e a ddu fàere in sardu, mancari, connoschende s’adesione sua a s’idea républicaine frantzesa de istadu unitàriu, no isco chi ddi faghiat praghere meda.
Su traballu de Latour est importante a pìgios diversos. Teoricamente, pro s’elaboratzione de s’”actor-network theory”, organizativamente, pro sa fortza chi at donadu a su campus de is “Science and technology studies”, metodologicamente, pro àere segadu sa diferèntzia aintre de istùdios “micro”, “macro”, e pro sa bravura impreende ainas de chirca de calidades diversas. Ma abarrade trancuillos, ca no tèngio s’intentzione de alloriare is letores de Sardinia Post a bochidura!
Is norvegesos, premiende-ddu, ant asutalinniadu ca at “reinterpretadu su cuntzetu de modernidade, postu in discussione cuntzetos fundamentales comente a sa distintzione aintre modernu e pre-modernu, natura e sotziedade, umanu e non-umanu” e aintre iscièntzia e tecnologia, diat aciùngere deo. E custu dd’at comentzadu a fàere intrende deretu indunu laboratòriu iscientìficu e castiende, is ogros bene obertos, comente praticamente si faet s’iscièntzia.
Latour benet de una grandu famìlia de Burgònnia chi faet binu mentovadu. Detzidende de fàere su “filòsofu”, at tentu carki problemeddu in domo ma at tentu apustis una grandu carriera acadèmica internatzionale, mancari siat istadu cuntestadu meda. At dirìgidu su Centru de sotziologia de s’innovatzione in sa Scola de is Menas de Parisi (una grandu iscola universitària antiga meda pro ingenneris chi s’agatat aintre de is Jardins du Luxembourg e de Boulevard Saint-Michel) e como diriget su Media Lab de Sciences Po, un’àtera grandu iscola universitària parisina.
S’idea de Latour est ca pro cumprendere su mundu tocat a sighire is fainas in totus is partes issoro, cunsiderende gente e cosas comente elementos chi serbint totus a ddas fàere. Custu cumportat ca is ideas traditzionalmente fortes in su XX sèculu, comente s’opositzione aintre natura e curtura, aintre gente e cosas, aintre modernu e traditzionale, no balent pro aclarare is fainas. Pro nàrrere, si preguntare si sa revolutzione islàmica siat moderna o traditzionale serbit a dda cumprèndere, ca elementos classificados che “modernos” e traditzionales s’amesturant in dònnia faina sua? Ma Latour custas preguntas, pro nàrrere sa beridade, no si ddas est postas meda.
A issu ddi interessaiat de prus si preguntare comente naschent is fenòmenos de sa vida nostra, prenos de iscièntzia, de connoschèntzia, de tecnica. E incue issu at amustradu comente is ideas chi dominaiant no serbiant a nudda, intrende indunu laboratòriu e chirchende de cumprèndere su chi ddoe sutzedet.
Sighende unu “fatu iscientificu” o una tecnologia in su caminu suo, Latour at amustradu comente s’idea de inghitzu, s’inventore geniale, su “pùblicu resistente” opuru “plaudente”, e totu is puntos de is ideas comunas a pithus de s’innovatziones fiant contos de forredda, e ca s’innovatzione no est chistione de un’idea geniale, ma est chistione de formatzione lenta e insegura de una “retza” de elementos postos a pari dae s’atzione de calincunu “ingennieri eterogèneu” e dae is contingèntzias de unu protzessu de acàpiu e de iscàpiu (a bortas), chi est de a berus su tzentru de un’innovatzione. Pro impreare is foeddos de un’àtera istudiosa, Leigh Star, su problema no est su progetu, ma s’articulatzione de un’innovatzione.
Deo creo ca custa idea de is acàpios e de sa retza eterogènea de elementos siat s’idea prus importante, e prus produtiva, de cust’òmine chi apo tentu sa fortuna de connòschere, e subra-totu de istudiare.
Alessandro Mongili
