Sa Sla, incurtzadura chi balet pro “sclerosi laterale amiotròfica”, est una maladia neurodegenerativa chi portat a una degeneratzione de is motoneurones, est a nàrrere is cèllulas nervosas dae ue partint totu is cumandos chi movent e règulant sa carena. Est connota puru comente ‘Maladia de Charcot’, dae su nùmene de su dotore frantzesu chi dd’at istudiada pro primu in su 1860, o comente “Morbu de Lou Gehrig” de su nùmene de unu giogadore americanu de baseball chi si nd’est ismaladiau in su 1939.
Fintzas a immoe s’iscièntzia no est galu resèssida a acrarare is càusas de custa maladia mancari bi siant ipòtesis meda chi pertocant sa genètica e s’ambiente in ue istant is malàidos. De seguru at mustradu chi esistit una forma de Sla familiare asumancu in su deghe pro chentu de is malàidos. Is sìntomos mudant a segundu de sa gravidade de sa Sla. Unu de is prus de importu est sa carrasegada de is mùsculos chi portat, a bellu a bellu, a una forma de paràlisi.
Incapitat puru de tènnere dificultade a ingurtire o a faeddare, fintzas a nche pèrdere su faeddu de su totu. Su malàidu perdet, a pagu a pagu, sa capatzidade de si mòvere e finas de respirare a sa sola. Difatis sa majoria bivet pro more de machinàrios elètricos chi ddis permitint de respirare e de tecnologias chi ddis permitint de s’espressare cun sistemas de sìntesi vocale. Sa Sla non cumpromitet is funtziones cognitivas ma a bortas, chi lompet a su tòrronu frontale-temporale, giughet sa maladia a una forma de dischìssiu. Is curas permitint de allonghiare sa vida ma semus ancora a tesu de sa possibilidade de sanare dae custa maladia.
In Sardigna su nùmeru de is malàidos de Sla sighit a crèschere de annu in annu. Is ùrtimos resurtados narant chi in Europa s’ismalàidant duas personas ogni chentu mìgia abitantes, in Sardigna sunt degheoto. Sunt nùmeros chi ispantant e donant pensamentu a su mundu de sa meighina, a livellu mundiale. Pro su chi nos pertocat tocat a meledare e cumprèndere comente mai is malàidos in Sardigna siant aici meda, mescamente in sa zona de su Campidanu. B’at a èssere unu ligàmene cun fatores genèticos? Sende chi is iscientziados leant in cunsideru su fatu chi Sla potzat èssere acapiada a su cuntatu cun agentes incuinantes e a sa presèntzia de mètallos graes in su sàmbene, benit de sei a pensare chi prus a prestu siat ligongiada a fatores ambientales de s’ìsula nostra. A dolu mannu.
Manuela Ennas
