Sende chi custa istade apo tentu sa sorte de mi nche spòndere finas a s’Ungheria, in su mentres chi m’agataia in sa tzitade de Budapest apo fatu a manera de adobiare a unu babbu mannu de sa mùsica de ogni tempus chi pròpiu in cue at bìvidu tentu is cuntzertos suos intre de is prus nodidos. Un’autore capassu, comente a pagos àteros, de partzire su pùblicu e sa crìtica. In medas ddu cunsìderant unu cumposidore geniale, chi at antitzipadu su Noighentos, cun un’imbentu ispantosu, a mesu tretu intre atuamentos de tiàulu o de ànghelu. Difatis is crìticos ant resonadu meda in contu de sa religiosidade sua, chi mescamente in is ùrtimos annos est istada de ispiratzione po is traballos suos. Ancora oe, pro nàrrere, sunt pagos is dirigidores de orchestra chi mustrant de tènnere una passione pro is òperas suas, ma custu non at firmadu sa fama sua. Inoghe in Budapest dd’ant fintzas dedicadu unu museu e unu tzentru de chirca universitàriu. Issu est istadu de importu mannu fintzas pro s’istòria de su pianoforte. A mie mi praghet mescamente pro s’annoadura chi at batidu in su mundu de sa mùsica. So faeddende de Franz Liszt…
Salude Maistru
Salude a tie e bene bènnida in custa tzitzade
Gràtzias, est una tzitade meravizosa, prena de poesia, de maja e finas de mùsica. Vostè però no est semper bìvidu inoghe berus?
Emmo, so nàschidu in su 1811 a Raiding, una tzitadina ungheresa pagu a tesu de Vienna, in una famìlia de orìgine tedesca. Mi so amoradu de sa mùsica luego etotu, gràtzias a babbu meu. Is primos cuntzertos comente a pianista ddos apo fatos a s’edade de noe annos, lompende s’istima de unos cantos aristocràticos chi aiant chèrfidu finantziare is istùdios meos in Vienna, in ue aia tentu sa sorte de àere comente a maistros Carl Cerny e Antonio Salieri. A pustis de pagu tempus, cun sa famìlia, semus andados a istare in Parigi, deo cheria frecuentare su Conservatòriu ma sende chi fia istràngiu non m’aiant pigadu. Tando apo sighidu a istudiare cun Ferdinando Paër.
Ma in Parigi vostè at istudiadu àteru puru?
Sissi. Apo fatu istùdios de filosofia, de literadura e de teologia. In cue aia istrintu relatas de amighèntzia cun literados comente a Heinrich Heine e Victor Hugo, e cun mùsicos comente a Hector Berlioz, Fryderyk Chopin e Felix Mendelssohn Bartholdy. Su cunfrontu cun issos m’at permìtidu de crèschere e melliorare. In su mentres sa fama mea de pianista fiat creschende a sa lestra, gràtzias a is cuntzertos chi faghia. E aiant cumentzadu a mi mutire de àteros logos puru. Gei dd’apo pigada una borta petzi sa carrotza!
Duncas at cumentzadu a biagiare?
Eja, in totu s’Europa. Sa mùsica m’at portadu in totue, in is prus bellas tzitades de s’Europa. Apo bìvidu puru in Svitzera e in Itàlia, semper avatu de sa mùsica. Mi nd’arregordu chi custu perìodu apo tentu renèssidas de importu ma fintzas giudìtzios crìticos severos. Tue pensa chi in su 1841, in Berlinu, sa renèssida fiat istada aici, depo nàrrere mescamente intre de is fèminas, chi su poeta Heinrich Heine aiat imbentadu una paràula noa, sa “Lisztomania”, pro inditare custu spèddiu chi sa gente teniat pro mene, naramus una forma de “fanatismu”.
In su 1975 est fintzas essida una pellìcula de su regista Ken Russell subra de sa Lisztomania.
De a veras? Non dd’apo bida! Creo chi unu personàgiu comente a mie potzat donare ispiratzione pro contare sa mùsica, s’istòria de sa mùsica, e fintzas s’istòria de un’òmine chi pro more de sa mùsica at chircadu su sentidu berdaderu de sa vida.
Ma vostè custu sentidu dd’at agatadu o nono?
Non dd’isco chi dd’apo agatdu. De seguru potzo nàrrere chi so lòmpidu a livellos artos de poesias pro more de sa mùsica e de su patimentu puru. Cando is àteros ti cunsiderant unu gèniu no est chi posca siat gasi fàtzile a èssere unu gèniu. Is sentidos prus mannos ddos apo iscobertos isperimentende cun sa cumpositzione, ma fintzas cun s’amore e cun sa fide religiosa. Pro is ùrtimas fainas meas est istadu casi su misticismu a mi donare s’ispiratzione, a mi ghiare , a portare giambamentos in sa manera mea de pensare, de imbentare sa mùsica. Fiat casi un’allega cun su divinu, cun custa cosa prus manna de nois chi non renessimus a lòmpere, a cumprèndere fintzas a fundu e chi però nos ìnditat sa bia, nos faghet artziare su coro e sa mente.
S’òpera musicale sua est manna meda…
Càstia apo pèrdidu su contu deo etotu. Tenet asumancu 123 cumpositziones pro pianoforte, 77 Lieder, 25 cumpositziones pro orchestra, 65 branos corales sacros e 28 profanos, arrangiamentos, mùsicas pro òrganu e àteru ancora. Ma de una cosa so cuntentu, de àere abertu su caminu a su poema sinfònicu, in ue sa mùsica si faghet unu mèdiu narrativu capassu de descrìere mamentos iscènicos.
Ma est berus chi s’amigàntzia cun Wagner est istada gasi treulada?
Gei dd’isco chi ant iscritu pàginas e pàginas subra de custa relata, frùmines de china. Nos semus connotos in Pàrigi, deo fia gia famadu, issu fiat giòvanu, naramus chi si fiat incarende a su mundu de is cuntzertos. Dd’apo agiudadu meda, ddu bolia fàghere connòschere a su pùblicu. Amus traballadu in pare, deo dd’apo semper reconnotu su valore, sa balia. Fiat unu gèniu. Pustis si fiat amoradu de una de is fìgias meas, Cosima, e dd’aiat cojuada e naramus chi is cosas intre de nois sunt mudadas. Dd’apo bidu cun ogros diferentes, a marolla…
Tando Franz, o diat èssere mègius Ferenc comente narant inoghe in Budapest, nos depimus saludare, ca depo torrare in Sardigna. Gràtzias meda…
Gràtzias a tie e totu is chi ancora oe aprètziant e sonant sa mùsica mea.
Manuela Ennas
