Su 2 de cabudanni de 50 annus fait si morriat J.R.R. Tolkien. In custas diis funt medas is mustras, is novas de imprenta e is atòbius apariciaus in ammentu de su scridori ingresu. S’autori britànnicu difatis at lassau arrastus de primori in sa stòria de sa literadura. Cun una manera de scriri sèria e apegada at donau vida a unu mundu chi at ecisau millionis de personas in totu su mundu. Tocat duncas a arremonai sa parti chi Tolkien at tentu in sa literadura e sa cultura populari.
Jon Ronald Reuel Tolkien nascit su 2 de gennàrgiu de su 1892 in Bloemfontein, una citadi de s’Àfrica de su Sud. Sa famìllia sua biviat ingunis ca su babbu, chi fiat diretori de banca, nci dd’iant mandau a ndi dirigi una. A tres annus, impari a sa mamma e a su fradixeddu, andat in Inghilterra po connosci is ajajus. In s’interis chi s’agatànt in Inghilterra a dolu mannu su babbu, chi ddus depiat sighiri pustis, si morrit. Sa pipiesa Tolkien dda passat in domu de is ajajus in Sarehole, una biddixedda de su Worcestire innui bivit sena de pensamentus, spriculitendi su sartu ingunis acanta e sustentendi, in custa manera, sa fantasia sua. Tolkien stùdiat in domu cun sa mamma chi ddi intregat medas connoscèntzias de botànica e de linguìstica. De giovuneddu stùdiat s’esperanto e imbentat fintzas una lìingua artificiali, su Nevbosh. S’amori po custas allegas ddu portant a studiai lìngua e literadura ingresa in s’Universidadi de Oxford.
Pustis de sa làurea, mancai dispaciau, si cojat cun sa sposa, Edith Mary Bratt. In su 1915 pigat parti a sa Gherra Manna, ddu mandant in Frantza e arribat a cumbati in sa batalla de sa Somme. Custa sperièntzia tràgica cundiztzionat in manera funguda su stili de scridura de Tolkien pruschetotu in sa descridura de is batallas e de is disafius chi a is personàgius suus ddis tocat a cumbati. A s’acabbu de sa gherra traballat po s’Oxford English Dictionary e pustis bessit professori de Lìngua e Literadura ingresas prima in s’Universidadi de Leeds e pustis in s’Universidadi de Oxford. Sa carrera acadèmica de Tolkien est de primori e issu scriit medas lìburus de filologia, de èpica e de literadura de s’Evu de Mesu. Ma su chi ddi donat sa fama, mancai issu fessit unu de is prus spertus mannus de custas allegas acadèmicas, est sa carrera de scridori de contus. Is òberas prus famadas funt sena de duda “Su Hobbit” e “Su Meri de is aneddus”. “Su Hobbit”, imprentau un su 1937, est unu lìburu po pipius chi contat is venturas de unu “hobbit” chi si narat Bilbo Beggins. Is hobbit funt un’arratza de genti pitica e paxosa chi bivit in unu logu chi si narat Contea e fait parti de unu mundu imbentau chi est sa Terra de Mesu.
Custu lìburu ghetat is fundamentus po s’universu de contus de sa Terra de Mesu e at introdùsiu personàgius e logus medas chi s’ant a agatai me is tres lìburus chi faint, impari, “Su Meri de is aneddus”. Custa est una trilogia imprentada intra de su 1954 e su 1955 e ndi faint parti “Sa Truma de s’aneddu”, “Is duas Turris” e “Sa torrada de su Rei”. Custu contu èpicu sighit is venturas de Frodo Beggins, un’àteru hobbit, chi ddi tocat a portai s’aneddu de su poderi a su Monti Fato po ddu destrui e binci a Sauron, unu dimòniu malu chi punnat a conchistai totu sa Terra de Mesu. Sa paristòria pigat in consìderu allegas fungudas comenti s’amigàntzia, s’atrevimentu, su sagrifìtziu, e sa batalla intra de su Beni e de su Mali. Sa Terra de Mesu est unu logu spantosu prenu de maja e de particularis cun una stòria trobeddada de milla e milla annus. In sa Terra de Mesu ddoi bivint arratzas diferentis comenti is “elfus”, nanus, hobbit, òminis, donniuna cun sa cultura e su connotu suus. Tolkien at ingendrau una mitologia intrea de sa Terra de Mesu, cun lìnguas, stòrias, paristòrias e mapas pretzisas. Su de essi atentu a is particularis e sa fungudesa de su contu ant fatu s’òbera sua deaici ecisera e donau ispiratzioni a medas autoris e artistas. S’òbera de Tolkien at tentu un’importu mannu po sa literadura e sa cultura populari e custu importu sighit oi etotu. Is personàgius e is allegas de is òberas suas funt divènnius archètipus de sa literadura. Sa televisioni e su cinematografu ant postu in scena medas lìburus de Tolkien e is tres pellìculas de Peter Jackson apitzus de su “Meri de is aneddus” ant tentu un’arrennèscida manna e ant spaniau ancora de prus s’amori po sa Terra de Mesu in su pùbricu. A cincuant’annus de sa morti, s’eredidadi de Tolkien sighit a bivi in su coru de millionis de amantiosus de s’òbera sua e su messàgiu suu sighit a essi de importu in su mundu de oi.
Massimiliano Meloni
