Fiat su 28 de austu de su 1963 candu Martin Luther King iat fatu in Washington una chistionada chi est abarrada in sa stòria cun su nòmini de “I have a dream”, est a nai“Tèngiu unu bisu”. Baixica perou chi si nd’at a essi sapiu, su reverendu Martin Luther King, chi is fueddus suus iant a essi abarraus aici, comenti isculpius, in su sentidu de s’umanidadi? Parit chi eja, ca cudda dì, a s’acabbu de una manifestada de protesta po is diritus tzivilis, a pustis de s’arrexonu ananti a su Lincoln Memorial de Washington, sciat beni de ai impreau fueddus chi iant a ai lassau unu sinnu, unu marcu: “Seu cuntentu de essi impari a bosàterus in custa chi at a passai a sa stòria comenti a sa prus dimustratzioni manna po sa libertadi in sa stòria de su Paisu nostu”, iat narau Luther King.
Est de cussa dì chi custa espressioni, custa manera de nai “I have a dream” est essida un’icona chi podeus nai universali. In cussu arrexonu, sighiu po prus de 15 minutus, su reverendu Martin Luther King, ddoi iat cumpriu sa potèntzia de su messàgiu suu, intreghendi-ddu a is generatzionis benidoras e de insaras sa batalla contras a su ratzismu e a sa “segregatzioni ratziali” no est prus stètia sa matessi. Difatis est comenti chi apat agatau una fortza noa, comenti chi is arrèxinis apant torrau a bogai su frori, asuta de unu sìmbulu biatzu e prenu de spera. S’arrexonu, fatu ananti de 250.000 personas, est unu de is prus analizaus, studiaus e tentu in consìderu de linguistas, filòsofus, sociòlugus, teòlogus, spertus de comunicatzioni.
Su sceberu de is fueddus, su rìtimu, s’impiantu e is figuras retòricas, su tonu, funt de seguru is ingrendientis segretus de s’arrennèscida de cussa chistionada, ligongiaus a su bonucoru chi teniat issu. Ma provaus a biri comenti est nàsciu cussu arrexonu. Unus cantu de cussus segretus ddus at arregortus e contaus Clarence Benjamin Jones, cunsilleri fidau e amigu corali de su reverendu, in su libru ‘Behind the Dream: The Making of the Speech that Transformed a Nation’, innui fait a cumprendi beni totu sa stòria de comenti est nàsciu. Pròpiu Jones contat chi sceti is primus seti paràgrafus ddus iant assentaus sceberendi impari is argumentus e is chistionis de ddoi ponni aìnturu.
Perou in su mentris de sa chistionada , totinduna si ndi fiat pesada in mesu a sa genti una cantadora gospel, Mahalia Jackson, sa chi iat abertu sa màrcia, e dd’iat nau a boxi arta “Fuedda de su bisu, Martin! Fuedda de su bisu!”. Insaras Martin Luther King nc’iat fuliau is fòllius cun totu s’arrexonada chi iant aprontau e iat pigau a fueddai a s’improntu. Difatis sa parti de s’arrexonada chi est brintada in sa stòria, no dd’iat assentada ma ddi fiat bessida aici, de coru e de seguru pròpiu cussa est stètia sa fortza sua. Cun tres fueddus “All, Here, Now”, “Boleus totu, innoi e immoi” e cun cussa sintzillesa est arrennèsciu a donai valori e onori a cussa manifestatzioni, inserrendi-ddoi su sentidu prus fungudu de totu is chi fiant liendi-ddoi parti.
Po cussu atòbiu de su 28 de austu e po una chistioni de seguresa iant convocau a Washington militaris de riserva po fruniri assistu. Su presidenti John F. Kennedy e su fradi Robert, chi insaras fiat Procuradori generali, nant chi fiant prontus a su peus po sa timoria de intzidentis e avolòtus comenti no nd’iant mai biu in Amèrica. Invècias sa cosa fiat andada beni, mellus meda de cantu pensànt, e ddus iat dennegaus – ca sa sa màrcia est stètia una festa paxosa e s’arrexonu de King est intrau in sa “legenda” – tanti chi JFK, chi iat ascurtau sa chistionada in televisioni, candu iat cumbidau a su reverendu in s’aposentu ovali de sa “Casa Bianca” a pustis de sa màrcia, dd’iat acòlliu narendi “I have a dream”. A cantu contat su prèmiu Pulitzer David Garrow cussa no fiat stètia sa primu borta, ca su reverendu nachi iat giai impreau cussu fueddus asumancu in àterus cuàturu aòbius pùblicus, ma s’arrennèscida de cussa dì, ananti a 250 milli personas e a is millionis de personas chi dd’ant sighiu in televisioni, no lassat dudas e sighit a si tocai su coru, mancai siant passaus 60 annus.
Manuela Ennas
