Sa Dì mundiali de su pòpulu Rom, genti chi sunfrit oi puru discriminatzionis e pregiudìtzius

Su 8 de abrili est sa Dì mundiali de su pòpulu Rom. Custa data dd’at sceberada s’Onu, poita de s’8 a su 12 de abrili de su 1971 si fiat tentu in Londra su primu cungressu mondiali de su pòpulu Rom. Apariciau de s’Unioni Romanì Internatzionali (Uri) su cungressu at fatu atobiai po sa primu borta is rapresentantis de se pòpulu Rom, chi beniant de unus cantu de Stadus de Europa, Àsia e Amèrica. Sa tarea fiat cussa de discuti in contu de problemas e de disafius chi is Rom depiant afrontai in su mundu e de pensai ideas po promovi sa cultura e is diritus umanus e civilis insorus. Oi, sighendi s’inditu de s’Onu, funt medas is istitutzionis e is Stadus chi festant s’8 de abrili comenti Dì de su pòpulu Rom. Sa necessidadi de arremonai custu pòpulu est acapiada a is discriminatzionis chi at dèpiu sunfriri me is tempus passaus e chi in medas maneras sunfrit oi puru.

Is Rom funt una truma ètnica chi si pensat bèngiat de s’India, e chi in cussus logus apat bìviu po sèculus comenti comunidadi giramunda. Me in su sèculu de dexi iant cumentzau a si disterrai faci a s’est, tressendi s’Àsia centrali e firmendi-sì, a s’acabbu, in s’Orienti de Mesu, Europa, e Àfrica de su Nord. Chi bèngiant de s’Ìndia ddu fait pensai sa lìngua insoru, su Romanì, chi est una lìngua indo-ariana chi assimbillat in medas cosas a lìnguas indianas comenti s’hindi e su punjabi. De su romanì funt bessius a pillu unus cantu de dialetus, a segunda de is logus innui is Rom si funt aposentaus: in Ispànnia e in Portogallu su dialetu si narat Calò, in Frantza Romanè mentris in Itàlia si narat Sinti. In prus, in dònnia Stadu ddoi funt variatzionis regionalis puru. In generali perou is Rom arrennescint a si cumprendi a pari fueddendi dialetus diferentis, ca sa lìngua mamma at mantènniu is carateristicas pròprias.

Mancai su nùmeru precisu no siat seguru, si pensat chi is Rom in totu su mundu siant de 10 a12 millionis. Sa majoria bivit in Europa, pruschetotu in Europa centrali e orientali in Stadus comenti Romania, Bulgaria, Ungheria e Slovàchia. Segundu is datus de s’Unioni Europea is Rom in Europa funt sa minoria ètnica prus manna, cun casi 6 millionis de personas. Ddoi funt comunidadis Rom in medas Stadus a fora de s’Europa puru, in Turchia, Israele, Cànada, Stadus Unius, Austràlia, Argentina, Brasili. Me is sèculus passaus is Rom ant sunfriu persecutzionis e discriminatzionis po nexi de essi una minoria etnica, de tenni una vida giramunda, de sa lìngua e de sa cultura insoru. Bius comenti genti mala e furona, soventi ddus ant postus in prisoni e bòcius puru. Me is sèculus XVIII e XIX is guvernus europeus ant circau de ddus mudai a fortza e de ddis imponni sa lìngua e sa cultura de is Stadus innui biviant.

Me in sa Segunda Gherra Manna is nazistas ddus ant persighius impari a is ebreus e a is àteras minorias. Po is nazistas is Rom fiant “un’ammesturu de ratzas malogradas” e tocàt a ddus sterilizai a fortza. Inserraus me is campus de cuncentramentu, in 500.000 ddoi ant agatau sa morti, mancai custu nùmeru iat a podi essi prus mannu meda, poita medas Rom no fiant registraus me is anàgrafis. Oi puru is Rom patint pregiudìtzius e discriminatzionis, soventi ddus cunsìderant una minoria de pagu importu e funt pagu gradèssius. Is Rom chi bivint in Itàlia, segundu su Consillu d’Europa, funt intra de 120 milla e 180 milla. Sa genti ddus biit ancora comenti bagamundus, mancai sa majoria de issus apat pèrdiu custa caraterìstica de meda tempus. In Itàlia puru is Rom tenint dificultadi a otenni diritus comenti s’istrutzioni, sa saludi, su traballu. Medas pipius Rom no andant a scola po nexi de is conditzionis econòmicas e in pagus arrennescint a acabbai sa scola de s’òbrigu. Su de essi bius comenti genti de pagu contu est puru unu barrancu mannu po otenni servìtzius sanitàrius profetosus, pruschetotu in contu de preventzioni de is maladias. Sa matessi cosa acuntessit po su chi pertocat su traballu, ca soventi a is Rom ddis donant is traballus de prus pagu importu. Un’àteru problema mannu est chi medas Rom no tenint una domu insoru e bivint in campus sena de eletricidadi e àcua, e custa cosa tenit meda cusseguèntzias negativas po sa saludi e sa vida sociali, ca ddus tenit atesu de is àterus. Me is ùrtimas dexinas de annus perou est pesendi-sì, in su mundu e in Itàlia puru, unu sentidu spainau po is conditzionis de su pòpulu Rom. Funt medas is assòtzius chi traballant cun sa tarea de cumbati is pregiudìtzius e de amparai is diritus de is Rom. A parti s’Unioni Romanì Internatzionali, chi comenti eus biu est nàscia in su 1971, arregordaus European Roma Right Center, Romani Criss e Roma Education Fund.

Massimiliano Meloni

Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – IMPRENTAS 2022-2023.
LR 22/2018, art. 22
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023.
LR 22/2018, art. 22

Diventa anche tu sostenitore di SardiniaPost.it

Care lettrici e cari lettori,
Sardinia Post è sempre stato un giornale gratuito. E lo sarà anche in futuro. Non smetteremo di raccontare quello che gli altri non dicono e non scrivono. E lo faremo sempre sette giorni su sette, nella maniera più accurata possibile. Oggi più che mai il vostro supporto è prezioso per garantire un giornalismo di qualità, di inchiesta e di denuncia. Un giornalismo libero da censure.

Per ricevere gli aggiornamenti di Sardiniapost nella tua casella di posta inserisci la tua e-mail nel box qui sotto:

Related Posts
Total
0
Share