Cida passada eus chistionau de scontrinus macus ma custu no est s’ùnicu fenòmenu de custa istadi. Difatis su protagonista assolutu, chi at fintzas liau sa scena a personàgius prus famaus, est unu càvuru! Ma no seu narendi de unu càvuru calisisiat, ma de unu càvuru chi tenit unu colori foras de su comunu, ca est bleu. Custu càvuru at fatu fueddai meda de sei, operadoris de sa comunicatzioni, spertus de ambienti, amantiosus de animalis, coxineris e turistas no si funt apoderaus de cumpartziri, pruschetotu me is retzas sotzialis, s’idei insoru. A oi sa chistioni est ancora aberta e sighint a lompi arrexonus in contu de custu crostàceu. Provaus a cumprendi poita est chi su càvuru in chistioni apat tentu totu custu importu e apat ingendrau una crosidadi aici manna.
Su càvuru bleu, o Callinectes sapidus, si boleus impreai sa terminologia scientìfica, est originàriu de is costeras atlànticas de totu su continenti americanu, de susu a bàsciu. S’agatat beni in àcuas chi andant de 3 e 35 gradus, chi siant sàlidas de mari, durcis de flùmini o salamastas de pauli. Est un’animali onnìvoru, est a nai chi papat dònnia arratza de cosa chi ddi incapitat a tiru comenti àterus crostàceus piticheddus, còciula e pruschetotu tzingorra, piscixeddus nàscius de pagu, andendi a ferri aici sa saludi e su benidori de su s’ambienti.
Su càvuru tirat 15 centrimetrus de longària e prus o mancu 25 de larghesa e podit lompi a pesai fintzas unu chilu. No tenit problemas de subravivèntzia ca is fèminas funt capassas de depòniri duus millionis de ous a s’annu. Me is logus de aundi est originàriu sa presèntzia sua no arrapresentat unu problema ma portau in àteru logu, mescamenti in sistemas prus delicaus e piticus, pròpiu po custa capatzidade sua de si produsi de nou, est in gradu de smenguai is genias de animalis localis faendi dannus a s’echilìbriu de s’ambienti. Dannus chi ingendrant àterus dannus fintzas a s’economia acapiada a su cummèrtziu e a s’impreu de su pisci.
A cantu narant is studiosus de custu fenòmenu su càvuru bleu est arribbau in Itàlia pròpiu po mori de is navis e de su cummèrtziu internatzionali, carrigau, chena de mancu ddu bolli, candu is bastimentus collint àcua in sa stiva po torrai a aderetzai sa navi. Custa àcua, innantis de nci dda ghetai in su mari Mediterràneu a s’acabbu de su biaxi, no dda faint passai in unu filtru lassendi andai aici custa genia allena. In Itàlia, a cantu narat s’Arpa Vènetu, parit chi su càvuru bleu dd’apant biu po sa primu borta in su 1949, ma est me is ùrtimus dexi annus chi at cumentzau a si spaniai meda. In pagu tempus s’est fueddau de invasioni de custu càvuru tanti chi su guvernu italianu at postu a curri giai tre millionis de èurus po agiudai is assòtzius de pisca a averiguai custa crèscida spantosa e dannàrgia.Prus de unu Paisu de su Mediterrràneu at pesau strategias po custus crostàceus comenti resursas noas de pisca, ammanniendi s’impreu in coxina ma fintzas in sa laurera. In Tunisia po nai, su chi abarrat de su crostàceu, a pustis de nd’ai papau sa purpa, ddu funt recuberendi aìnturu de unu progetu sustenìbili. Difatis is arrefudus ddus faint sicai, ddus aminudant e su prùini otentu ddu manixant comenti ladàmini, ca est arricu meda de mineralis profetosus po sa terra.
Ma comenti fiaus narendi, una de is prus maneras simplis po arresolvi su problema de su càvuru bleu est cussa de si ddu papai, faendi-ddu brintai in sa coxina nosta, o de ddu bendi a mercaus innui funt giai acostumaus a dd’impitai comenti calisisiat àterus crostàceu. Tocat a nai puru chi su prètziu a chilu de custu crostàceu est addopiau in su mentris de custa istadi, arribbendi fintzas a 15 èurus, pròpiu ca est crèsciu s’interessu po custu produtu e a chi prus e prus ddu bolit tastai. In Sardìnnia a custa genia de càvuru dd’ant biu po sa primu borta in su 2017, in logu de S’Ena Arrùbia, acanta de Aristanis, is spertus de s’Agentzia Regionali Agris chi funt sighendi a fai averiguamentus e stùdius sientìficus in àteras àcuas puru, po biri mellus sa spainadura e fruniri un’agiudu tènnicu a is operadoris de sa pisca. Is arresurtaus ponint in pensamentu ca me is ùrtimus duus annus su càvuru s’est difùndiu in is costeras in manera smodia ponendi-sì meri de s’ambienti.
S’ùnica manera de parai fronti a custa invasioni est duncas sa de circai de mudai su problema in opurtunidadi de guadàngiu ma po immoi sa chistioni abarrat aberta, e funt de prus is chi si chèsciant de is chi si ndi cuntentant.
Manuela Ennas
