Sa Gherra intra de Israele e Hamas, chi est ghetendi in disisperu su Mesu Orienti e impensamentendi su mundu intreu, ponit s’atentu ancora una borta apitzus de is cunseghèntzias de is gherras po is prus dèbilis. Pipius, bècius e disàbilis funt is chi sunfrint de prus in custus acuntèssius. Cust’ùrtima undada de violèntzia chi at fatu, a dolu mannu, unu nùmeru arrorosu de vìtimas civilis, at sustentau sa debata in contu de protetzioni de is diritus umanus me is gherras. Medas Organizatzionis internatzionalis, comenti s’Onu e Amnesty International, in custas diis domandant chi is citadinus potzant sighiri a bivi in manera segura, mancai siant in mesu de una gherra. Su disafiu in Mesu Orienti tenit arreìxinis fungudas, chi ammesturant arrexonis polìticas, religiosas e territorialis. Totu is partis pretendint legitimidadi e giustìtzia po is arrexonis insoru, ma in mesu de is ghetadas de guetus e de is afracadas de aparèchius ddoi funt sèmpiri is prus dèbilis. Serbit a pagu incurpai chi at cumentzau, mancai tochit a marcai beni chi su degollu arrorosu, fintzas de criaturas, chi at fatu Hamas no tenit nisciuna scusi e no fait a ddu perdonai.
In contu de violatzionis de is diritus umanus asuba de is pipius e de is prus dèbilis me is gherras est bessiu pagus diis fait un’arrelatu de primori de Unetchac (Universities Network for Children in Armed Conflic), una retza internatzionali de prus de 50 Universidadis chi tenit sa tarea de protegi is pipius chi bivint in logus de gherra. Mancai medas Stadus apant nau eja a sa delìbera de s’Onu 1235 in contu de fèminas, pipius, paxi e seguresa, sa violatzioni de is diritus de custas personas no est smenguada. Chi siat su Mesu Orienti, s’Ucraina o s’Àfrica, is pipius funt is vìtimas principalis de is gherras e is nùmerus funt arrorosus. In Sudan de bàsciu, po nai, funt cincu millionis is pipius chi sunfrint po una gherra chi parit sena de acabbu.
Me is gherras is afracadas contra a is infrastruturas civilis ponint in pèrigulu totu is chi s’agatant acanta de is logus fertus ma pruschetotu is pipius, ca no funt bonus comenti a is mannus a s’amparai a solus e a si nci fuiri. Is bombas ferrint ispidalis, scolas e is fruniduras de àcua bella a bufai. Po nexi de s’apretu umanitàriu chi ndi bessit a pillu, a sa genti ddi tocat a cumbati po bivi ma is pipius, is bècius e is disàbilis, funt is prus pagu fortis a cumbati. A dolu mannu su diritu internatzionali umanitàriu, chi soventi dd’ant arreconnotu puru is Stadus chi s’agatant in gherra, pagu bortas dd’arrespetant, ca is violatzionis funt fitianas. Diritu internatzionali umanitàriu bolli nai cosas simplis, comenti sa dennega de afracadas sena de sceru contra a is civilis, s’amparu de is disterraus, s’arrispetu de is leis umanitàrias primàrgias. Medas organizatzionis umanitàrias sighint de acanta is gherras po averiguai is violatzionis de is diritus umanus e po domandai chi is responsabilis ddus currat sa giustìtzia. Custa atividadi no est cosa fàcili a fai e soventi dd’arrefudant is chi pigant parti a sa gherra. Un’agiudu mannu oindì ddu donant is retzas socialis, chi permitint de cumpartziri testimòngius, màginis e vìdeus chi espressant is violèntzias e is violatzionis. Is retzas socialis perou fait a ddas impreai puru po dennegai is cosas e fai crei su contràriu, cun un’òbera de propaganda e de informatzioni frassa.
Mancai totu is barrancus chi ddoi at, s’incuru po amparai is prus dèbilis est mannu, oi prus de su tempus passau. Oindì ddoi at organizatzionis umanitàrias, voluntàrius e genti cumuna chi traballat dì e noti po agiudai e assisti is chi funt fertus de is gherras. Ddoi at programmas po is pipius, is bècius e is disàbilis, ma a dolu mannu totu su chi si fait est sèmpiri pagu e arribat a tardu.
Massimiliano Meloni
