Su fueddu Shoah oi est acapiau a s’isperdimentu -nazista de is Ebreus acontèssiu intra de su 1939 e su 1945. Custu fueddu benit de sa lìngua ebràica e ddu agataus in sa Bìbbia cun su sentidu de sciacu e destruidura.
In Itàlia una lei de su 2000 at istituiu sa Dì de sa Memòria su 27 de su mesi de gennàrgiu. Su sceberu de custa data est de importu mannu: su 27 de su mesi de gennàrgiu 1945 is sordaus de s’Unioni Soviètica intrànt in su campu de cuncentramentu de Auschwitz, ammostendi a su mundu su progetu criminali nazista, chi pertocàt is ebreus e fintzas àteras minorias, comenti is sintis e is roms.
Sigumenti su tempus passat e is testimòngius diretus funt sèmpiri prus pagus, tocat a sighiri a ammentai sa Dì de sa Memòria. Primo Levi scriiat chi sa Shoah no fait a dda cumprendi ma tocat a dda connosci. Su perìgulu est de dda scaresci a pagu a pagu o de lassai spainai teorias chi dda annuddant, e chi non tenint perunu fundamentu stòricu.
Comenti marcat s’istòricu Roberto Balzani, sa Dì de sa Memòria no serbit a celebrai una vitòria ma una derrota de totus, ca s’antisemitismu at impestau totu is pòpulus europeus, in unu mamentu o in un’àteru de sa stòria insoru.
Fintzas a pagu tempus fait s’opinioni pùblica e fintzas is stòricus donànt sa responsabilidadi de sa Shoah sceti a Hitler e a is uficialis nazistas prus acanta a issu. Oi is stòricus pensant chi issus no iant ai pòtziu portai a innantis una faina deaici manna sena de una partecipatzioni ativa de totu s’organizatzioni statali tedesca.
In prus no fait a crei chi sa genti, no sceti in Germània, no si nd’acatàt de su chi fiat acuntessendi. Segundu su stòricu Saul Friedländer, a su mancu de su 1942 in Germània e in Europa sa genti connosciat beni sa sorti de is ebreus e puru, in s’interis chi cresciant is disterrus e is violèntzias cresciat fintzas s’antisemitismu.
A parri de is studiòsus, de su 1933 a su 1945 me is campus de cuncentramentu nazistas ant agatau sa morti 11 millionis de personas. Intra de custas, 6 millionis fiant ebreus. Unu sèculu a oi is ebreus in Europa fiant prus de 9 millionis. Oi funt sceti 1,4 millionis.
Massimiliano Meloni
