Su duus de làmpadas, sendi sa festa de sa Repùbbrica italiana, apu bòfiu contai in custa rubrica sa stòria de Antoni Segni, unu de is duus sardus chi funt stètius presidentis. Oi invècias si bollu fueddai de s’àteru, Frantziscu Cossiga, chi fiat nàsciu in Tàtari pròpiu a dì de oi, su 26 de argiolas de su 1928 e chi si nc’est mortu in Roma su 17 de austu de su 2010.Unu presidenti chi ancora oi fait fueddai de sei e partzit s’opinioni de is polìticus e de is sardus puru. Un’òmini polìticu criticau meda po sa responsabilidadi sua in chistionis e scàndulus de importu chi ant pertocau sa natzioni comenti s’afari De Lorenzo, su secuestru e sa bocidura de Aldo Moro, su degòlliu de Ùstica, s’assòtziu segretu P2 de sa massoneria, s’organizatzioni segreta Glàdio. Issu puru comenti Segni ndi beniat de sa Democratzia cristiana. Est istètiu su de otu presidentis de sa Repùbrica italiana, de su 1985 fintzas a su 1992. Sa famìllia innui est nàsciu fiat de Sìligo, ma de seguru de orìgini cossa, de sa mèdiu-burghesia repubricana e cun sentidus fortis contras a su fascismu. Issu fiat fradili de Enricu e Giuanni Berlinguer. Si fiat diplomau a 16 annus (tres annus a innantis de su tempus) in su Liceu clàssicu “Azuni” de Tàtari, a 17 si fiat scritu a sa Democratzia cristiana e a 19 iat pigau sa laurea in giurisprudèntzia.
A pustis iat incarrerau a traballai in s’universidadi fintzas a essi professori de diritu costitutzionali in s’Ateneu de Tàtari. Po cantu pertocat sa carriera polìtica, a s’acabu de is annus 50 fiat a sa ghia de is Giòvanus Turcus tataresus. In su 1958 dd’iant elìgiu po sa primu borta deputau. Est stètiu su sutasegretàriu po sa Defensa prus giòvanu in su de tres de is governus Moro. De su mesi de donniasantu de su 1974 a su mesi de friàrgiu de su 1976 est stètiu ministru po sa Pùbrica sministratzioni in su de cuàturu de is guvernus ghiaus de Moro e su 12 de friàrgiu 1976, a 48 annus, ddi donant s’incarrigu de ministru de s’Internu. A pustis de sa bocidura de su militanti de Lotta Continua Pierfrancesco Lorusso, s’ùndixi de martzu de su 1977 e de cussu de su presidenti de sa DC Aldo Moro, Cossiga detzidit de si dimìtiri de sa càrriga de ministru de s’Internu. Frantziscu Cossiga me is annus a pustis est stètiu puru, po duas bortas, presidenti de su Consillu, sa primu de su mesi de austu de su 1979 a su mesi de ladàmini de su 1980. In su mentris iant postu a una parti is acusas de favoressimentu personali e de scoviamentu de segretus de ufìtziu: a Cossiga difatis dd’iant incurpau de ai scoviau a unu cumpàngiu de partidu, su senadori Carlo Donat Cattin, chi fiant spricullitendi in contu de su fillu Marco e fiant acanta de ddu ponni in presoni, ca fiat in mesu a fatus de terrorismu, donendi-ddi su consillu de ddu fai disterrai. Su Parlamentu iat averiguau e cunsiderau s’acusa chentza de fundamentu.
In su 1985, a pustis de Pertini, bessit presidenti de sa Repùbrica, elìgiu, po sa primu borta in sa stòria de sa Repùbrica, a su primu contu de is votus (752 votus a favori intra de is 977 votantis). Me is ùrtimus annus de su mandau suu si fiat fatu connosci pruschetotu po su naturali polèmicu chi teniat e cussa manera de intzullai chi dd’at donau su nomìngiu de “piconeri”, sendi chi boliat pigai a corpus de picu su sistema po ndi ddu sciusciai e ndi pesai unu mollu nou de fai polìtica po su beni de su pàisu. Su 28 de abrili de su 1992, duus mesis a innantis de s’acabbu de su mandau suu, si fiat dimìtiu de presidenti de sa Repùbrica, donendi sa comunicatzioni ufitziali in una trasmissioni televisiva chi iant trasmìtiu su 25 de abrili. Candu sa DC si fiat partzida ins duas alas, Cossiga a s’inghitzu iat detzìdiu de apoderai sceti sa càrriga de senadori a vida, ma a pustis, in su 1986 iat incingiau un progetu nou e fundau s’Unioni Democràtica po sa Repùbrica ca boliat torrai a ponni n pei is fortzas democristianas. Mortu po nexi de na crisi càrdiorespiratòria, est interrau in su campusantu de Tàtari, pagu atesu de Antoni Segni.
Manuela Ennas
