Oe pro sa rubrica nostra apo tentu su praghere de adobiare a una fèmina de gabale e de una bellesa rara, intre de cussas chi ant lassadu unu sinnu forte e chi sighint a bìvere in sa memòria de gente meda. Issa est istada un’operaja, un’atora, una fotògrafa, una rivolutzionària, disterrada e èsule polìtica, scritora e giornalista, chi at fintzas donadu ispiratzione a artistas mannos comente David Alfaro Siquieros, Diego Rivera e Pablo Neruda. Est lompende, cun is pilos nieddos che carbone, is ogros che pighe, una bisura altiva e sa màchina fotogràfica apicada a coddu. Eis intzertadu! Est pròpiu issa, Tina Modotti.
Salude Tina. Cumentza a nos contare de candu fias una pitzinna…
So originària de su Friuli ma a duos annos fia giai una disterrada ca babbu meu, Giusepe, aiat agatadu traballu comente mecànicu in Àustria. Is cunditziones econòmicas de sa famìlia non fiant de is mègius e bi fiat pagu de seberare.Mama mea Assunta atendiat a nois chi fìamus sete frades e cando teniat tempus cosiat pro àteros. In Itàlia so torrada a dòighi annos e apo traballadu luego etotu comente a operaja in unu filadorzu.
In su mentres ti ses acostada a s’arte de sa fotografia?
Unu tziu meu, ddi naraiant Pietro, teniat unu istùdiu de fotografia e mi praghiat a ddoe andare fatu-fatu. De issu apo imparadu is primus cosas. Ma is intradas nostras sighiant a non bastare, su bisòngiu fiat mannu e a babbu meu ddi fiat tocadu torra de chircare traballu a tesu, e deo dd’aia sighidu a San Francisco in su 1913. In cue puru traballaia in una fàbrica de roba, ma apo semper agatadu su tempus pro mene, pro su chi mi praghiat, trabichende mustras de arte, sighende cursos pro imparare a retzitare, connoschende gente noa.
Podimus nàrrere chi sa fotografia est istada su tzentru de sa vida tua
Est aici chi mi so semper pensada, una fotografa. Tue pensa chi aia comintzadu tirende fotografias a frores, matas e cannas pro colare posca a formas prus dinàmicas, a contare sa vida, impreende sa màchina fotogràfica comente a unu trastu de denùntzia sotziale. A bellu a bellu mi ddas ant imprentadas in rivistas de importu e custa cosa m’at permìtidu de intrare in relata cun gente de vàllia, comente a Frida Kahlo, pro nàrrere. Semus istadas amigas mannas e fortzis de prus puru.
In una de cussas mustras aias iscobertu s’amore…
Sissi. Robo, Roubaix de su’Abrie Richey, poeta e pintore intra de is prus spantosos chi apo tentu s’onore de connòschere. Su primu amore mannu de sa vida mea. Insaras tenia binti annos e in bator e bator otu mi nche so andada cun issu a Los Angeles. Ambos amaìamus s’arte e sa poesia e domo nostra fiat unu logu de adòbiu pro amigos, scritores, artistas e intelletuales.
Si contat chi tue fias una de is fèminas prus bellas in cussu ambiente e chi totus ti cheriant…
In cusssos annos traballaia comente modella pro fotògrafos e pintores, e nde fia cuntenta. Fiat traballu ma un’ispàssiu puru. Fintzas a cando…
Tina calat is ogros. S’intristat. Est pensende…
Mi cheres contare carchi arregordu dolorosu?
In cussu tempus chi pariat andende totu bene mi fiat lòmpida sa noa lègia chi Robo si fiat intèndidu male in su mentres de unu biàgiu in Mèssicu. Cando aia ischidu de sa maladia fia partida luego ma a dolu mannu so arribada tropu tardu. Robo fiat giai mortu de pigota. E non dd’apo prus bidu. M’at lassadu in eredeu s’amore pro cussa terra, comente s’ùrtimu ligàmine fortzis, e mi nde so amorada luego, tantu chi in su 1923 so andada a ddoe istare.
A sola fias?
Nono, a sola nono, pro caridade. So partida cun Edward Weston
Chie fiat Edward Weston?
Unu fotògrafu famadu. Dd’aia connotu annos in antis in s’istùdiu suo. Ddi faghiat de modella ma dd’amus acabbada a si afantzeddare. Fiat istadu un’agiudu mannu a pustis de sa morte de Robo. In pare amus sighidu a istudiare arte, fotografia, polìtica, a ddas pònnere in pràtiga, a nde pesare progetos noos, tantu chi in su 1924 semus renèssidos a cuncordare una mustra de is òperas nostras in su Palacio de Minerìa. Amus sighidu a istare in pare pro àteros duos annos, frecuentende is tzìrculos bohèmien de sa capitale e impreende·ddos comente a trastos pro bèndere is òperas nostras. Però in su 1926 Edward aiat detzìdidu de torrare in Califòrnia. Deo imbetzes bolia abarrare ancora in Mèssicu, e imbetzes de ddu sighire aia seberadu de gherrae pro su Comunismu e aia sighidu a bìvere cun sa fotografia, faghende medas retratos e àteros traballos.
Però su clima polìticu fiat mudende in Mèssicu?
Emmo. Totu su chi pertocaiat su Comunismu ddu cunsideraiant foras de lege. A mene m’aiant acusada de àere partetzipadu a un’atentadu contra su capu de s’Istadu. M’aiant portadu in presone e posca bogada de s’istadu. E gasi so lòmpida a Berlinu, bivende semper cun sa fotografia. E posca a Mosca.
Mosca pro ite?
Mancu naradu bolet! Pro una militante comente a mene sa capitale soviètica fiat unu bisu e deo ddu fia realizende. Apo traballadu comente tradutora e giornalista. In pagu tempus m’ant donadu sa tzitadinàntzia e tenia unu rolu in su partidu. Aia lassadu fintzas sa fotografia pro traballare mègius comente a militante de su “Sucursu Arrùbiu Internatzionale”. Aia giradu totu s’Europa, semper cun sa punna de defensare cussu sentidu polìticu e mescamente pro agiudare is chi fiant patende pro neghe de cussos sentidos. Ma sunt istados annos difìtziles e no apo acutu a fàghere totu su chi bolia. Comente apo naradu prus de una borta pòngio tropu arte in sa vida mea e de cunsighèntzia non m’abarrat meda de dare a s’arte.
Creo chi cun custa fràsia siat de a veras sa mègius manera pro nos saludare. Gràtzias meda Tina. Abeta ca nos tiramus una fotografia in pare. Immoe ddis naramus selfie…
Autoretratos sunt?
Emmo…
Manuela Ennas
