E oe puru pro sa rubrica Lapis apo tentu bonasorte, ca so renèssida a adobbiare una fèmina connota e apretziada in totu su mundu. Sa fama sua est lòmpida in totue, sèculu cun sèculu, e ancora oe is poesias suas ddas istùdiant siat pro sa limba chi issa at imperadu, siat pro is sentidos in contu de amore. Ancora una borta do dèpida lòmpere in Grècia pro custa faina, e gei dd’ais a àere cumprèndidu chi sa cosa non mi dispraghet mancu pro nudda. M’agato in un’ìsula ispantosa, sa de tres pro mannària intre de is ìsulas gregas. Inoghe est totu colores e nuscos, matas de olia, chelu e mare de unu asulu giarosu, totu nos fueddat de istòria, de poesia e de mitologia in pare. Issa m’est isetende in unu logu chi at fintzas cantadu in is poesias suas, in su tèmpiu sacru de is vèrzines, a intro de su giardinu de Afrodite. Pro cantu apa istudiadu sa limba sua mi tocat de faeddare in sardu, amus a bìdere chi issa at a agatare sa limba nostra melodiosa che sa sua. Emmo, ais intzertadu, est issa, Saffo.
Salude Saffo. Ma cale onore pro mene!
Salude a tie e bene bènnida. A ti praghet custu logu? Ti ddu cheria mustrare sende chi isco chi nd’as lèghidu in is poesias mias.
Ti torro gràtzias. Sissi, nd’apo lèghidu, ca ddas apo istudiadas totus is òperas tuas e sunt nòdidas. Ant imparadu a generatziones e generatziones sa bellesa de sa poesia e de is faeddos durches de amore chi as tentu. Ma conta·nos de tue.
Duncas so nàschida in custa ìsula de Lesbo fortzis a Ereso o fortzis a Mitilene. No est chi siat comente cussas fèminas chi ddis praghet a cuare s’edade, però s’annu pretzisu non l’isco mancu deo! In su contu chi at fatu s’entziclopedia bizantina diat dèpere acontessidu in su 640 prima de Gesùs, imbetzes segundu sa testimonia de su istòricu Eusebio diat dèpere imbetzes in su 610. Ma pagu cosa càmbiat…
Ses bìvida semper inoghe?
Sa famìlia mea fiat de nòbiles e a bortas custa cosa fiat de istorbu. Contant chi, intre su 607 e su 590, nos ant disterrados in Sitzìlia, fortzis ca fìamus naramus contra s’arènsia de is Cleanattidi, chi insaras teniant unu poderiu prus forte in Mitilene. De cussu tempus però no est chi is ammentos siant medas… Mi benint a conca duas tzitades, Siracusa e Akragas. Ma sa pàtria mea est custa e totu su chi at tentu un’importu in sa vida mea dd’agatades in is fainas meas. S’àteru cheret nàrrere chi est passadu chena lassare arrastos o marcos in su coro.
Cando ses torrada tando, non ti depet èssere partu beru?
Emmo, est istadu comente a torrare a nàschere. Pro sa cuntentesa apo detzìdidu de pònnere a disponimentu su chi aia imparadu e apo traballadu comente maistra in unu Tiaso, est a nàrrere una iscola chi acolliat pitzocas de Lesbo e istràngias puru cun sa tarea de pratigare sa poesia, sa mùsica e su ballu, su cultu de sa dea Afrodite, pro istudiare sa limba, sa mètrica, fintzas pro connòschere su connotu de s’ìsula.
Pro custas pitzocas, in sas poesias tuas, agatamus faeddos de amore…
Isco bene chi custos faeddos, fintzas de is tempos antigos, in medas ant chircadu de ddis donare un’interpretatzione chi no esseret contra is sentidos morales comunos. Creo chi ancora oe calicunu siat chirchende una manera de ddos manigiare a piaghere suo. Ma in poesia e in amore custas interpretatziones non diant dèpere serbire, ca nde leant sa maja insoro, ca òbrigant a una craresa chi non podet èssere unu piessignu insoro.
So de acòrdiu, asinucas nos privant fintzas de cussa interpretatzione chi ognunu de nois donat, ascurtende su chi intendet in cussu mamentu… Però custu faghent is crìticos literàrios e is istudiosos e tocat fintzas a ddis torrare gràtzias pro ispainare una cultura de sa literadura…
Cussu est pagu ma seguru. Deo depo torrare gràtzias a is gramàticos alessandrinos chi ant collidos e postu in òrdine is lìricas meas in noe libros, tenende contu de su metru e de is argumentos. Mi dispraghet chi de medas versos chi apo iscritu nde siant abarrados pagos meda, sa majoria sunt frammentos malos a cumprèndere. De seguru in s’antighidade m’istimaiant, asinuncas gramàticos e istudiosos non m’ant a àere arremonadu, torrende a iscrìere fintzas calchi versu chi est lòmpidu gasi a bosàteros.
Ti potzo nàrrere chi ancora oe tue ses un’esempru sighidu e istimadu. Fintzas unu poeta mannu comente Giacomo Leopardi, chi apo intervistadu de pagu, t’at dedicadu sa poesia “Ultimo canto di Saffo”. Is poesias ddas ant bortadas in limbas medas e no isco si àteras fèminas siant intradas in s’Olimpu de is poetas comente tue.
Gasi mi faghes arrubisconare, non creo de tènnere custos meressimentos. Deo so istada petzi una fèmina chi at amadu meda, gosadu e patidu meda. S’amore est pro totu, pro is bellesas de sa naturalesa, pro is animales, de totu su chi l’inghìriat. De seguru so istada a tesu de cussos valores atzetados de totus, comente narades bois so istada unu pagu anticonformista, ma deo fiat gasi e non m’agradat chi si ponet una garrota pro pàrrere diferente de su chi est.
E Faone chie fiat ?
Càstia, deo apo chèrfidu tzelebrare s’amore intra de Afrodite e de su dimòniu Faone e tando, aiant postu in giru sa boghe chi deo essere amorada de unu pitzocu, giòvanu meda, chi ddi naraiant Faone. Sa paristòria contat chi issu non mi cheriat e sigumente deo fia disisperada, narant chi issu m’apat giutu a mi nde leare sa vida a sola, ghetende·mì dae sa roca de Leucade. Nd’at iscritu fintzas s’iscritore Ovidio, comente sìmbulu de s’ànima de s’òmine acapiada a s’armonia de su mundu. Ma giai in antighidade ischiant bene chi custa est una paristòria e de unos cantos versos, chi andades a lèghere bene, est ladinu chi so imbetzada. E comente puru!
Gràtzias meda Saffo pro custu tempus chi nos as dedicadu. Nos torramus a lèghere is poesias tuas chi faghent bene a su coro, ca mancari nde bogant unu pagu de cussa malesa cun sa cale nos semus acostumados a bìvere oramai.
Imbetzes bos tocat de chircare sa bellesa. Unu coro malu no est capassu de fàghere, e mancu de istudiare, poesia. Gràtzias a tie. A luego…
Manuela Ennas
