Sende chi in custas dies, a pustis de is ùrtimos acontèssios, amus torradu a allegare meda de regnos e de reinas, apo pensadu de nd’interbistare una intre is prus famadas de s’istòria de totu is tempos. A nàrrere sa beridade s’istòria nos dd’at torrada giai giai comente a una mainàrgia, mala e imbustichera, ma prus chi àteru issa fiat una fèmina ammajadora e abista chi est istada capassa de otènnere su chi cheriat. Sa coja sua cun su re Erricu su de otu est istada càusa de giambamentos polìticos e religiosos de importu chi dd’ant batidu custa fama lègia. Però sa figura sua e is resones de sa cundenna a morte ant donadu ispiratzione a literados e musicistas nodidos comente Shakespeare e Donizetti. Creo chi non siat difìtzile de cumprèndere, so chistionende de Anna Bolena, e isco chi m’est isentende acanta de sa Turre de Londra, in ue narant chi incapitat bortas meda de bìdere su pantasima suo passilla-passilla. Ma tanti deo a is pantasimas non ddos timo…
Salude reina, comente andamus?
A cudda manera! Salude a tie. Mancu male chi m’as agatada, ca in custas dies Londra est unu pagu treulada, est benende gente dae ogni logu pro sa dispidida de sa reina.
Nde tenet gana de mi contare unu pagu de vostè?
E comente nono! Nde tèngio de cosa de contare. Duncas so nàschida in su 1507, calicunu narat in su 1501, ma pagu cosa càmbiat. Babbu meu fiat sir Thomas Boleyn, conte del Wiltshire e ambasciadore de su regnu e a mamma mea ddi naraiant Elizabeth e fiat fìgia deThomas Howard, su segundu Duca de Norfolk . Est ladinu chi su sàmbene meu est biaitu, mancari in medas apant naradu chi is orìgines meas no esserent nobiles.
Ma comente mai ant ghetadu ludu subra de custa chistione?
Deo creo chi sa chistione siat acapiada a giaju meu, de cando aiat seberadu de gherrare a su costau de Riccardo su de tres contra a Erricu su de sete. Est pro neghe de cussu sèberu isballiadu chi a sa famìlia mea nde dd’aiant tiradu is tìtulos nobiliares.
Vostè at bìvidu semper inoghe in Inghilterra?
Nossi, cando fia pitzinna apo bìvidu foras. Babbu meu, pro mi donare un’annèstriu prus adatu a una dama de corte, mi nch’aiat mandadu a istare in Frantza. In cue, mescamente in sa corte fiamminga m’ant trasmìtidu s’amore pro s’arte e sa literadura, m’ant imparadu s’elegàntzia, a mi ischire cumportare cun garbu, a ischire atendere is atèros e fintzas a faeddare frantzesu.
E cando est rorrada?
Fia ancora giovunedda, unu batòrdighi, bìndighi annos e luego etotu m’aiant fatu dama de corte de sa reina Caterina de Aragona, pobidda de su re Erricu su de otu.
E vostè s’est posta in mesu a issos? O fàula est?
Issa fiat una fèmina de gabale, e creo chi s’amore de Erricu pro issa esseret sintzeru. Cando deo so lòmpida a corte però is cosas intre de issos fiant giai andende male, pruschetotu ca non fiant renèssidos a tènnere fìgios. Issu nche teniat meda, fiat un’ossessione, pro sa famìlia sua puru, una dinastia de importu, is Tudor, no podiant abarrare sena assegurare un’erederi. E tando, in mesu a custas dificurtades insoro e torro a nàrrere chi deo non b’intro nudda, issu m’aiat apubada e gasi amus cumentzadu a nos adobbiare a s’iscusa. Fiat bènnida a dd’ischire Caterina puru, ma sa cosa non fiat serbida a nos firmare.
Posca custu amore fiat aici forte chi nd’est essidu a pìgiu…
Emmo, Erricu at fatu una cosa rivolutzionària, pruschetotu pro cussos tempos, at lassadu sa pobidda pro mene, pro sa fancedda, disafiende sa voluntade su pòpulu. Su pòpulu teniat istima de Caterina, ca fiat una fèmina bona e religiosa meda. Deo fiat cussa mala, sa chi si fiat fichida in s’aposentu de letu de su re, comente narades bosàteros non fia farra pro fàghere òstias. E custu marcu, de èssere istada sa fancedda, capassa de nde furare is maridos a is àteras, m’est abarradu pro totu sa vida.
Però Erricu at fatu de prus puru
Sissi, aiat pròpiu pèrdidu sa conca pro mene e m’at chèrfidu cojuare, semper a s’iscusa. Fiat su 1533. In su mentres aiat incarrigadu is cussigeris suos de chircare totu is bàinas, legales e teològicas, pro annuddare sa coja cun Caterina. Cando si fiat bènnidu a ischire de sa coja nostra, Caterina dd’aiat fartu càusa, ma mancu naradu cheret, dd’aiat pèrdida e fiat ruta in disgràtzia, obrigada puru a lassare su palatzu. Deo insaras fia giai abetende unu pipiu e pagu tempus a pustis est nàschida Elisabeta.
Ma sa Crèsia comente dd’aiat acòllidu custu sèberu de su re?
Ti ddu podes imaginare. Male…Su Paba Clemente su de sete aiat detzìdidu de iscomunigare su re non reconnoschende sa coja cun megus. Est aici chi est cumentzadu s’iscisma chi at portadu a sa nàschida de sa Crèsia Anglicana. Custa coja e s’iscisma intre is duas Crèsias ant portadu unas cantas cunsighèntzias siat in sa polìtica chi in is istitutziones religiosas. E pariat totu neghe mea…
Comente est sighida custa coja?
A dolu mannu àteros pipios non nde arribaiant, unu mi fiat nàschidu mortu… Erricu, chi teniat difcurtades cun su regnu, in is relatas cun sa Frantza e s’Ispagna, aiat inghitzadu a pèrdere interessu pro mene e a nde tènnere pro àteras fèminas. Deo oramai fia un’istorbu pro issu.
Comente un’istorbu?
Sissi! No ddi serbia prus e tando aiat detzìdidu de mi nche istesiare, de mi nche bogare. M’aiat fatu incurpare de brusceria, narende chi deo dd’aia fatu unu malifatu pro dd’obrigare a mi cojuare. Deo? Iscuru de issu! Si fiat fatu pro fintzas agiudare de Thomas Cromwell, chi fiat amigu meu e de sa famìlia mea, pro cuncordare unu protzessu in ue chimbe òmines aiant decraradu de èssere istados fanceddos meos.
E comente est andadu custu protzessu?
Custa est istòria. Aiant istabilidu de nos cundannare a morte. Deo mi nche fia acorrada pròpiu inoghe, in sa Torre de Londra, cun s’ispera chi su re chi mi gratziaret.Oramai su coro de issu fiat malauradu, nieddu, iscurosu e aiat detzìdidu. M’ant giustitziada su 19 de maju de su 1536 seghende·mi·nde sa conca a dae in antis is ogros de babbu meu.
Mi dispraghet.
A mie mi dispraghet dem prus de èssere passada a s’istòria pro custu e non pro àteras cosas chi apo fatu. Ma mancari nde faeddamus un’àatera borta, Immoe mi sunt abetende is àtera reinas…Adiosu
Adiosu…
E totinduna est isparida in sa note de Londra…
Manuela Ennas
