Pro tzelebrare sa memòria de unu de is prus personàgios mannos de su Noighentos sardu est torradu in is primas dies de santugaine in Casteddu su Fèstival Prèmiu Emilio Lussu, organizadu de s’assòtziu “L’Alambicco” cun sa ghia de Patrizia Masala e de su diretore artìsticu Alessandro Macis, e cun unu programma ricu de adòbios tra literadura, istòria, fumetos e tzìnema. In prus de sa premiatzione a is binchidores de su cuncursu de Poesia e Narrativa, imprentadas e ancora de publicare, e de sa setzione Fumetos su Fèstival previdet su reconnoschimentu a sa carriera, chi dònnia annu andat a una personalidade rapresentativa de su mundu de sa cultura, chi si siat fata connòschere e apretziare pro fainas in amparu de is prus balores artos de sa cultura e e de s’impignu tzivile, in lìnia cun is sentidos de libertade e democratzia chi ant ghiadu s’esistèntzia de Lussu.
Ocannu su reconnoschimentu dd’ant donadu a Santino Spinelli, s’ùnicu rapresentante pro s’Itàlia in su Parlamentu de s’Unione Internatzionale Romaní, organizatzione non guvernativa chi traballat pro defensare is deretos de is pòpulos romaní e chi tenet garantidu su status consultivu in carchi organismu de is Natziones Unidas. Santino Spinelli, connotu comente Alexian, est unu musicista, cumponidore, dotzente e iscritore nàschidu in Itàlia, de semper ambasciadore de sa cultura Rom in su mundu chi at dedicadu totu sa vida a su reconnoschimentu de is Rom comente minorantza ètnica e linguìstica e a s’inclusione sotziale insoru.
Cando at leadu su prèmiu Spinelli at bòfiu faeddare de ite chèrrere nàrrere èssere rom a die de oe. At contadu de sa pitzinnia sua, de cando cun sa famìlia at bìvidu in un’acampamentu a sa manera romanì. Is campos nòmades sunt nàschidos de reghente, in is annos ‘70, ca sa polìtica ddos at fraigados pro si nde serbire, ca sunt una forma de segregatzione ratziale e tocant cunsiderados comente unu crìmine contra a s’umanidade. A dolu mannu benint presentados comente s’espressione prus berdadera de sa cultura Rom e imbetzes pro su prus ddos obrigant a bìvere aici, ca bi sunt resones polìticas e econòmicas fortes.
Una parte manna de sa produtzione artìstica, musìcale e literària Spinelli dd’at dedicada a su Porrajmos, s’istermìniu ismentigadu de Rom e Sinti durante su nazifascismu. Spinelli at retzitadu fintzas sa poesia sua “Auschwitz” ca su babbu dd’iant disterradu e tentu inserradu con totu sa famìlia. Alexian, faghende fintzas unu paragone cun sa limba sarda, at chistionadu puru de comente s’arte e sa literadura potzant èssere duos elementos de importu pro valorare una minoria.
Pro issu sa relata intra de culturas diferentes est sa bia pro donare vida a una sotziedade multi-ètnica e pro favoressere paghe e cuncòrdia. A bortas difatis mancat s’informatzione e s’òdiu naschet de s’ignoràntzia, duncas atividades de promotzione comente is de su Fèstival Prèmiu Emilio Lussu sunt de fundamentu pro nde pesare unu cunfrontu sèriu e profetosu intra de culturas diferentes, ca is pòpulos si depent adobiare e connòschere pro si pòdere rispetare.
Manuela Ennas
