In custas diis sa chistioni de is essidas scolàsticas nd’at pesau una dibata manna. S’acadessimentu innui Denise Galatà, una piciochedda de 18 annus, at pèrdiu sa vida in su mentris de un’atividadi de rafting chi fiat faendi cun is cumpàngius de scola in su riu Lao in Calàbria, at portau a s’atentu de su pùblicu totu cantu pertocat is responsabilidadis e e is arriscus acapiaus a is fainas extrascolàsticas.
Is averiguamentus asuba de sa morti de Denise ddas ant fatas is Carabineris de sa Cumpangia de Cassano allo Ionio, ghiaus de sa Procura de Castrovillari. S’autopsia at cunfirmau chi sa giòvuna est morta allupada, ma abarrat de cumprendi chi bi siant stètius discùidus o responsabilidadis de is organizadoris de sa biaxada in su frùmini, de sa scola o de is dotzentis interessaus. Po immoi sa Procura est spriculitendi asuba de dexi personas. Candu incapitant intzidentis is su mentris de essidas scolàsticas o biaxis de istrutzioni, sa responsabilidadi est pruschetotu de sa scola e de is dotzentis chi acumpàngiant is studiantis, ca issus tenint su doveri de garantiri sa seguresa de is giòvanus, faendi totu cantu est netzessàriu po prevènniri intzidentis e situatzionis perigulosas. E puru, bisòngiat a cunsiderai chi, in su mentris de is essidas, no est sèmpiri possìbili calculai totu is elementus chi podint intervenni in s’acumprimentu de is fainas.
Fintzas is aziendas de nolègiu e is struturas po s’acasàgiu tenint una parti de responsabilidadi si incapitant intzidentis me is essidas scolàsticas. Issus depint fruniri mèdius segurus e adeguaus e garantiri s’arrispetu de is normas de tzirculatzioni e de is cunditzionis de seguresa. Un’àtera cosa de importu est sa de aprontai beni totu is fainas. Is dotzentis e is organizadoris si depint assegurai chi is atividadis sceberadas siant adatas a s’edadi e a is capatzidadis de is studiantis e depint pigai is cautellas netzessàrias po sa sarvesa de totus.
A pustis de intzidentis in su mentris de un’essida scolàstica , is babbus e is mammas tenint sa possibilidadi de incarrerai unu procedimentu legali e pediri una rifata. Po garantiri sa seguresa de is studiantis est de fundamentu chi is dotzentis siant formaus in manera adeguada e connòsciant beni is arriscus de is fainas extrascolàsticas ca depint essi capassus de valutai ita est incapitendi e de pigai detzisionis apropriadas po parai fronti a intzidentis e situatzionis de perìgulu. Duncas no si podit lassai sceberai a sa sorti ma tocat a cuncordai cun atentu dònnia cosa, fintzas sa chi parit prus pitica.
Is autoridadis e is istitutzionis tenint unu rolu de importu po grantiri sa seguresa in custas fainas foras de sa scola. Difatis depint stabiliri arrègulas craras de sighiri po su chi pertocat sa seguresa e is responsabilidadis de is partis interessadas. In Itàlia, su ministeru de s’Annestru e sa Politzia stradali ant firmau unu protocollu chi ddi nant “Gite scolàstiche in sicurezza”, chi donat totu is ìndicus po is essidas scolàsticas.Is matessis autoridadis e istitutzionis depint puru averiguai chi is scolas e is organizadoris assispetint is normas e is ìndicus donaus po sa seguresa, intervenendi si ddoi biint cosas irregularis o chi no andant beni.
Tocat a nai puru chi is essidas scolàsticas funt un’esperièntzia chi serbit a is studiantis, chi ddis permitint de scobèrri logus nous, imparai e bivi cun is cumpàngius mamentus de cussus chi no si scarescint prus. Ma issus puru depint tenni cuscièntzia de is arriscus e de is responsabilidadis e si depint pigai s’impìnniu de arrispetai is arrègulas e is ìndicus de is dotzentis po sa seguresa de totus.
S’intzidenti incapitau a Denise nd’at pesadu unus cantu de polèmicas in is retzas sotzialis. In medas ant donau is curpas a su babbu e a sa mamma de sa picioca e a is dotzentis puru ca nant chi dd’ant mandada a morri e chi su sceberu de fai un’atividadi de rafting est foras de dònnia sentidu, pruschetotu a pustis de su tempus malu chi iat fertu cussa zona e chi at contribuiu a ingrussai su frùmini. Custu acadessimentu nd’at fatu bessiri a pillu dudas e pensamentus ammostendi chi incapas nc’at abbisòngiu de arrègulas prus severas po garantiri sa seguresa de is studiantis e po prevenni chi torrint a incapitai disaguras comenti a custa. De seguru is scolas, is assòtzius chi aparìciant is essidas e is autoridadis depint traballai impari ca est a traessu de sa collaboratzioni e de sa cumpartzidura de informatzionis chi fait a straviai is arriscus e is situatzionis perigulosas, donendi deaici a is giòvunus un’esperièntzia nodida e segura. Sa tragèdia de Denise Galatà e su dolori po sa morti sua s’ant postu ananti una chistioni dilicada chi minescit de tenni una cuscièntzia prus manna, po no torrai a bivi su chi est bivendi sa famìlia sua e sperai chi in su benidori is essidas scolàsticas siant sceti una manera po imparai, po cresci impari e po si spassiai e no una manera po dd’acabbai mortus.
Manuela Ennas
