Sa cosa galana de su giornalismu in sardu est chi podimus contare su mundu cun sa limba nostra, a bias che chi sa cosa esseret unu giogu. E custu fintzas cando faeddamus de giogos chi nche los toddent sos tretos geogràficos in ue custa limba la faeddamus. E gasi at fatu Manuela Ennas a comintzu de chida iscriende de su Risiko sena s’ìsula nostra.
Pro cussu giogu, l’ischimus, serbint sos carrarmadeddos, rapresentatzione a minudu de mezos chi inoghe bi colant a s’ispissu pro s’annestru bèllicu. Ma si in pare cun sos carrarmadeddos diamus pòdere impreare càmios de trigu, beh, tando forsis amus a dèvere faeddare de un’àteru giogu, dende·li fintzas un’àteru nùmene. S’ispiratzione pro una cosa che a custa diat pòdere mòvere dae su chi b’at in custos tempos intre Ucraina e Polònia.
S’istòria intre sos duos paisos de s’Europa orientale est prus chi non complicada. Tretos de s’Ucraina atuale fiant parte de s’imperu russu, de s’imperu asbùrgicu, de s’imperu otomanu e fintzas de sa cunfederatzione polacu-lituana. Pighemus comente àteru esèmpiu a Leòpoli. Non nos ispantat chi cussa tzitade tèngiat nùmenes diferentes: Lwów in polacu, Львов in russu (pronuntziadu L’vov), Львів in ucrainu (pronuntziadu L’viv) e Lemberg in tedescu (cun sos de Asburgo chi la “germanizeint”). E intre ucrainos e polacos carchi cosa, e non de bonu, b’at fintzas sutzèdidu in tempos de sa segunda gherra mundiale.
In custos annos de invasione russa de s’ex repùblica soviètica, intre Polònia e Ucraina b’at àpidu imbetzes un’alleàntzia de ferru. Sa Polònia, pro more de custa gherra, est colada dae èssere un’istadu cundennadu dae s’Ue in contu de diritos tziviles a èssere su prus puntu de riferimentu mannu pro sa Nato e pro sos Istados unidos de Amèrica. Essidu a campu comente su primu istadu de s’alleàntzia atlàntica aprovende s’imbiu de aèreos de cassa, su paisu de s’ex patu de Varsàvia at fintzas intregadu a Kiev dughentos carros armados e barda de produtzione soviètica e fintzas sustegnu finantziàriu e umanitàriu (faghende intrare migrantes comente prima non faghiat cun àteros de aterue).
E como? E como pongiamus·nche a banda su Risiko (in ue nemmancu sa Rùssia s’agatat) e colemus·nche a su “giogu” nou ca mèrcuris sero, su 20 de cabudanni, su primu ministru polacu Mateusz Morawiecki at annuntziadu una cosa chi non nos pariat in agenda, est a nàrrere sa sessada de su frunimentu de armas a s’Ucraina. Totu custu pro more de una cuntierra chi pertocat cussu trigu chi fìamus mentovende a comintzu.
Bene, dae cando sa Rùssia s’est retirada dae sos acòrdios chi nde permitiant s’esportatzione colende dae su Mare Nieddu, s’Ucraina at comintzadu a nche lu giùghere a otzidente rugrende sos paisos a làcana: Ungheria, Romania, Islovàchia e, difatis, Polònia. E su trigu ucrainu non colaiat ebbia in cussas natziones, ma in cue lu bendiant puru; sa cosa fiat assustende sos produtores locales in timòria de b’àere dannu mannu pro more de totu cussa cantidade. Duncas, a pustis de sas protestas de cussos guvernos, s’Unione europea aiat postu unu divietu temporàneu de bèndida in cussos logos: trànsitu ebbia, a su nessi finas a su 15 de cabudanni.
Colada cussa die Ungheria, Islovàchia e Polònia ant disinnadu de bi la sighire in autonomia cun cussu divietu, ingendrende grandu arrennegu in Kiev chi at denuntziadu s’acontèssida a s’Organizatzione mundiale de su cummèrtziu. De prus, in s’assemblea de sas Natziones unidas, su presidente ucrainu Volodymyr Zelensky at faeddadu de«teatrinu polìticu» a vantàgiu mannu de sa Rùssia. Pro parte sua su guvernu polacu at reagidu cun unas cantas minetzas finas a nche lòmpere a custa suspensione de frunidura de armas.
E totu est prus craru si cumprendimus chi su tema de su preju de su trigu nch’est in intro de sa campagna eletorale pro sas votatziones polacas de santugaine. Votatzione chi Morawiecki cheret torrare a bìnchere. Su nùmene pro su giogu nou, a dae chi est prus chi non betzu, est duncas fàtzile a l’agatare. Real politik?
Mauro Piredda
