S’Associated press at in pessu publicadu sa de 56 editziones de su Stylebook, est a nàrrere su manuale de istile cun règulas e critèrios de iscritura pro is giornalistas de s’agentzia de imprenta famada. E, mescamente, sa matessi agentzia at istèrridu custu tweet (fiat su 26 de ghennàrgiu).
«We recommend avoiding general and often dehumanizing “the” labels such as the poor, the mentally ill, the French, the disabled, the college-educated. Instead, use wording such as people with mental illnesses. And use these descriptions only when clearly relevant».
Unu tweet chi cheret traduidu bene pro nde suspire resones e punnas de chie dd’at istèrridu, e chi non diamus pòdere traduire male pro more de cussas virguleddas chi inghìriant s’artìculu “the”
«Racumandamus de evitare s’impreu de “Is” cando, iscriende is pòberos, is malàidos de conca, is frantzesos, is disàbiles, is laureados, etichetat a sa grussera e bortas medas de-umanizende. Prus a prestu, impreemus espressiones comente gente cun problemas de salude mentale. E petzi cando bi deghent».
Nudda de nou. Su cuntzetu de de-umanizatzione (chi no ddu diamus pòdere bortare in manera diferente ca no est unu simpre minisprètziu) est dae tempus argumentu analizadu dae sa psicologia sotziale de cada cussòrgia e in cada fase sua: dae cando e comente essit a campu finas a is cunsighèntzias chi manifestat boghende dignidade umana a àteros grupos intreos.
Formas de de-umanizatzione ddas amus bidas a s’ispissu acarende·si in s’istòria (su die a pustis de su tweet de s’Associated press – est a nàrrere su 27 – amus ammentadu sa barbaridade nazista) e fintzas oe ddoe at fenòmenos che a custu ponende raighinas pagu prus o mancu fundudas cunforma a su terrinu sotziale. Ca cando generalizamus marchende unu grupu intreu cun una caraterìstica, a cussu semus contribuende.
Ite ddoe at àpidu, duncas, cun custu tweet sende chi a mìgias dd’ant cummentadu e re-twitadu e sende chi s’Associated press matessi at dèvidu annuntziare un’agiornamentu («An updated tweet is coming») boghende·nche a pustis s’originale? Sa crae nch’est in cussu «the French».
E pròpiu in contu de Frantza est chi ddoe at àpidu unas cantas rispostas irònicas a cussu tweet. Leghende Le Monde a ghisa de resumu podimus bìdere chi unos cantos giornalistas ant cussigiadu s’impreu de «personnes en situation de francité» (tropu galanu pro ddu tradùere) o de «gente gosende·si·nde de unu croque-monsieur», est a nàrrere de su toast issoro gratinadu in foras. Posca at faeddadu fintzas carchi natzionalista chi s’est suddidu replichende: «Emmo, is frantzesos semus» (…ah, sa grandeur!)
De custa manera, notìfica cun notìfica, Associated press at dèvidu acrarire sa chistione. «Non tenìamus intentziones de ofèndere. A iscrìere “tzitadinos frantzesos” andat bene. Ma cussu “Is” pro cale si siat pòpulu podet sonare de-umanizante o generalizare cando chi imbetzes ddoe at indivìduos diferentes».
Est craru, no? Pro ite dìamus dèvere iscrìere “is russos” cando faeddamus de s’invasione de s’Ucraina che chi totu is russos esserent cun Vladimir Putin? Pro ite dìamus dèvere iscrìere “is ucrainos” cando faeddamus de is batalliones neo-nazistas che chi totu sos ucrainos esserent nebodes de Stepan Bandera?
Fìamus narende chi su tweet de Associated press est de su 26 de ghennàrgiu, vigìlia de sa Die de sa Memòria chi cumbinat cun sa liberatzione de is presoneris de-umanizados de Auschwitz. In medas ant ammentadu chi cussos cantzellos ddos abereint is russos. E si sighimus s’allega de Ap diamus cumprèndere cantu est fartosu a nàrrere una cosa gasi. Ca ddos abereint is de s’Armada ruja, esèrtzitu de sordados russos, de sordados ucrainos e de àteras natzionalidades sovièticas.
De cada manera como su tweet racumandat ebbia de no iscrìere «the poor, the mentally ill, the disabled, the college-educated»). Bogados “is frantzesos”; e bogada forsis sa possibilidade de arresonare de una cosa chi, in prus de s’ironia, àteras atentziones meresset.
Mauro Piredda
