Oe su 19 de martzu est sa Die mundiale de su sonnu. Pro ite est chi su mundu tzèlebrat custa die? Proamus a cumprendere su sentidu de custa ricurrèntzia chi punnat a ammanniare una cuscièntzia de s’importu de su sonnu in sa vida. Una chistione chi mai comente a oe nos tocat de acanta ca is dificurtades in contu de dormire, difatis, sunt un’àtera de is cunsighèntzias de is confinamentos chi semus bivende pro curpa de su Covid. Su World Sleep Day o Die Mundiale de su Sonnu benit tzelebrada de annu in annu de su 2008 cun sa tarea pretzisa de fàghere connòschere e s’importu de dormire bene e tènnere unu rìtimu circadianu adeguadu a s’istile de vida chi tenimus oe, e de ispainare cantu prus informatziones subra custas chistiones.
Difatis sa vida nostra est semper prus cunditzionada ca patit istorbos acapiados a s’anneu e a is tribulias e ca est esposta a rìtimos sotziales lestros e a s’irregularidade de is fases naturales intra su dòrmire e su abarrare ischidos. Sa Die Mundiale de su sonnu a comintzu dd’at promòvida a livellu mundiale sa World Sleep Society ma a bellu a bellu s’est difùndida in prus de 90 paisos; in Itàlia est a incuru de s’Assòtziu Italianu de Meighina de su Sonnu (AIMS), chi traballat pro cuncordare atòbios, cunferèntzias e consulèntzias in su territòriu natzionale pro acrarire mellus e sutalineare su balore sanitàriu de custa ocasione.
Cando non semus capassos de gestire is oras de pàsiu e de sonnu comenti diat a tocare podent lòmpere problemas chi a s’inghitzu podent pàrrere de pagu contu ma chi invècias podent leare cun su tempus caraterìsticas diferentes e andare semper peus fintzas a cumpromìtere sa vida de chi nde sufrit. Sa mancàntzia de sonnu difatis podet batire a èssere arrabiosos e revessos, a intèndere sa fatiga prus de su tanti, a unu rendimentu bàsciu siat in s’iscola, in is istùdios e siat in su traballu, sena contare su fatu chi su tènnere sonnighera nde leat s’atentu e est una de is prus resones fitianas de intzidentes tra veturas e in su traballu. Segundu sa World Sleep Society, su 45% de sa populatzione mundiale adobiat istorbos de su sonnu nessi in una fase de sa vida, mescamente cando si andat a dae in antis cun s’edade. In Itàlia sunt nessi 13 milliones is tzitadinos chi faghent is contos cun fenòmenos de apnea noturna, est a nàrrere cando ddoe at su perìgulu chi s’alenu si firmit in su mentres chi semus dormende, de bruxismo, est a nàrrere cando trisinamus is dentes, de sonniloquio e de sonnambulismo, est a nàrrere cando faveddamus e cando si nde pesamus comenti chi esseremus ischidos. Custas patologias, chi non sunt gasi graves chi ddas pigamus in consideru a solas, si non benint pigadas in su consideru giustu , totus in pare dd’acabbant pro giughere a cunsighèntzias dannàrgias in su sistema neurològicu e cardiocircolatòriu, ponende in perìgulu fintzas s’istabilidade psìchica.
Is prospetivas de oe sunt ancora a tesu de s’ammustrare una bia pro nde bessire de sa pandemia de Covid-19, ma s’ispera est chi a intro de ocannu su mundu potzat andare cara a una rinàschida fintzas a annuddare s’emergèntzia sanitària. Is dificurtades de su sonnu sunt difatis un’àtera de is cunsighèntzias de is serradas obrigadas a livellu mundiale pro amparare sa populatzione de s’impestu. Unu de is efetos de sa cuarantena est istada difatis sa rivolutzione de is rìtimos circadianos pro personas medas in totu su mundu, chi at ingendradu unu tzìrculu de fenòmenos ligongiados a pare comente su èssere semper in pensamentos, afrigidos, s’anneu, s’iscoramentu, sa disànima, sa billada. Fenòmenos chi sunt divennidos cajone e paris cunsighèntzia de sa crèschida ispropositada de is istorbos de su sonnu. Pro su World Sleep Day, cun su motu “Sonnu regulare, benidore sanu” s’ispera est de torrare a unu recuberamentu de sa regularidade de is oras de pàsiu. S’AIMS promovet ocannu, semper cunforma a is mesuras de prudèntzia pro firmare sa pandemia, un’atòbiu natzionale in lìnia, in su giassu insoru, de is otu de mangianu a is otu de merie, in ue is prus espertos mannos de sa meighina natzionale in custu setore ant a intervènnere cun una letzione de 30 minutos cadaunu.
Manuela Ennas
