Su 9 de maju est de setanta annus sa dì innui festaus sa paxi e s’unidadi de s’Europa sendi s’anniversàriu de sa dischiarassioni chi Robert Schuman, Ministru de is Èsterus frantzesu, iat fatu in su mentris de un’atòbiu cun is giornalistas in Pàrigi in su 1950. Issu iat espostu s’idei sua, pustis de ai traballau paris cun Jean Monnet, amigu e collaboradori fidau, a unu pianu cun una forma noa de coperatzioni polìtica, po amparai is natzionis europeas de s’eventualidadi de torrai a gherrai pari pari. Sa tarea sua fiat sa de ndi pesai un’istitutzioni europea po atendi e contivigiai impari sa produtzioni de carboni e atzarxu.
Sa proposta de Schuman, mancai su documentu chi at donau ufitzialidadi a sa cosa dd’apant firmau s’annu a pustis, fait a dda cunsiderai su mamentu innui est nàscia sa primu istitutzioni subrannatzionali europea, sa Ceca (Comunidadi europea de su carboni e de s’atzarxu), chi at donau vida a sa chi oi naraus Unioni Europea. In su 1950 is natzionis europeas fiant ancora circhendi de si ndi strantaxai a pustis de su degòlliu de sa segunda gherra mundiali e po no torrai arrui in batallas aici gravosas, is guvernus iant pensau chi cumpartzendi custu setori de importu po s’economia, natzionis comenti sa Frantza e sa Germània, de sèmpiri a betiapari, no iant a essi stètias prus una contras a s’àtera. S’idei duncas de un’Europa aparitzada e orgnizada iat a ai artziau sa calidadi de sa vida de su pòpulu e iat a ai agiudau a mantenni cunditzionis de paxi intra de is natzionis, promovendi unu sentidu de solidariedadi e unu progetu de ammanniai a bellu a bellu po s’afortiamentu de su svilupu econòmicu chi fessit de fundamentu po un’unioni prus manna e po una fortza econòmica arreconnota in totu su mundu.
Po ponni in pràtiga custu progetu, aici si ligit in sa proposta de Schuman, nci iat a essi stètiu abbisòngiu de nominai un’Autoridadi capassa de donai arrègulas pretzisas e averiguai totu is protzessus in atu a manera chi fessint assiguradas is matessis cunditzionis intra de is natzionis, po garantiri de essi totus a una pàrina e favoressi is sotziedadis a s’agregai cun sa chi oi naraus fusioni de is mercaus econòmicus e de cusseguèntzia un’ammànniu de su cummèrciu de is prodotus. Dònnia annu po ammentai custu acadessimentu e tzelebrai custa festa is istitutzionis de sa Ue aberrint is jennas insoru a su pùblicu ammostendi is sedis de Bruxelles e Strasburgo e me is ufìtzius prus de importu benint cucordadas atividadis po fai acostai is tzitadinus a is fainas de s’Unioni Europea. Ocannu sa majoria de custas atividadis ddas ant annuddadas po nexi de s’emergèntzia sanitària de su Coronavirus chi at postu in cruxi is stadus e ddus at partzius faendi bambulai cussa unioni eperdi cussu sentidu de solidariedadi chi setanta annus fait fiat stètiu su cumintzu de totu. Spereus chi cussu sentidu arrennèsciat a essi prus forti de calincunu natzionalismu chi est bessendi a pillu e chi custu 9 de maju portit s’Europa a torrai a nasci un’àtera borta, poita ca, a cantu parit, no nc’est batalla, crisi, epidemia chi fatzat a binci a sa sola, abarrendi serraus aìnturu de is làcanas e chena de s’agiudu de totus.
Manuela Ennas
