Giusepi Dessì, fueddus e sentidus intregaus a sa Sardìnnia

Giusepi Dessì, scritori intra de is prus famaus de Sardìnnia, est nàsciu su 7 de Austu 1909 in Casteddu, fillu de Franciscu Dessì Fulgheri, eroi de sa Primu Gherra Manna, e de Maria Cristina Pinna, chi dd’ant pesau perou in Biddaxidru. Giai de candu fiat pipieddu at ammostau de tenni unu naturali serrau e de coru moddi chi a piciocheddu ddu portat a essi unu pagu arrabellu fintzas in scola, tanti chi dd’acabbat a lassai is istùdius in is annus de su ginnàsiu. Apustis de ai agatau in domu de s’ajaju una biblioteca anca ddoi fiat unu scusòrgiu de lìburus scientìficus e filosòficus, e de nd’ai lìgiu unus cantu, iat cumentzau a nai venionis fintzas a pensai de si ndi liai sa vida. Candu su babbu fiat torrau a domu a pustis de sa gherra, Giusepi si fiat unu pagu asseliau e a s’edadi de binti annus iat detzìdiu de torrai a cumentzai a studiai in su Liceu Dettori de Casteddu.

Pigau su diploma in su 1931 fiat intrau in s’Universidadi de Pisa innui iat pigau sa làurea in Lìteras e Filosofia in su 1936 cun una tesi apitzus de Alessandro Manzoni. Pròpiu me is annus de s’Universidadi cumentzat a ndi bessiri a foras su naturali de su scritori, allomingiau de medas “su Proust sardu”. Sa protagonista de totu is contus e de is romanzus est de seguru sa Sardìnnia, chi Dessì contat sèmpiri in una manera funguda comenti de unu mundu antigu e fintzas misteriosu. Sa lìngua chi imperat po scriri, a dolu mannu, est s’italianu, ca incapas, fintzas de piticheddu, su babbu ddi proibbiat de chistionai su “dialetu”, comenti est acontèssiu a sardus medas. No ammancant perou, in is scritus cosa sua, maneras de nai e fueddus in sardu capassus de torrai mellus su sentidu prus sintzillu, cunfronta a s’italianu.

In su 1939 Giusepi Dessì pùbbricat su primu romanzu suu, San Silvano, e un’arregorta de contus cun su tìtulu La sposa in città. In su 1942 bessit un’àteru romanzu, Michele Boschino, e sighit puru cun àterus contus chi pùbbricat fatu fatu in calincuna arregorta. De su 1955 a su 1972, pùbbricat àterus romanzus: arregordaus Il passero, Introduzione alla vita di Giacomo Scarbo, Il disertore, chi bincit su Prèmiu Bagutta e chi sa crìtica cunsìderat unu de is romanzus mellus scritus de su tempus, Lei era l’acqua, Paese d’ombre chi at bintu su Prèmiu Strega in su 1972.

Paese d’ombre de Giusepi Dessì est unu romanzu innui fait a agatai arrexonus chi pertocant sa “chistioni meridionali”, siat comenti unu problema stòricu, giai chi Dessì incurpat de s’arretradesa culturali de sa Sardìnnia is stràngius chi dd’ant guvernada in passau, siat polìticu poita issu creit chi s’òmini, chi bollit, podit mudai s’àndala de sa sorti sua.

Po su scritori, sa “chistioni meridionali” dda podint arresolvi sceti is meridionalis, chena de abetai chi siant is àterus a ddu fai po issus. De custa idei movit su traballu tzivili de su protagonista Àngiulu Uras (nàsciu pòburu e chi a pustis s’est arricau cun un’eredidadi chi no s’abetàt de arriciri) chi si pigat a coru is problemas de sa comunidadi sua, Nòrbio, chena de rennegai mai sa stòria e is arrèxinis suas. Diaici sceti podit nasci una cuscièntzia democràtica, chi est su fundamentu de unu modellu nou de svilupu sotziali e econòmicu chi podit smenguai sa distàntzia e incurtziai su tretu intra su Nord e su Sud. In su 1978 a pustis chi s’est mortu est bessiu La Scelta, su romanzu chi no iat acutu a acabbai. Giusepi Dessì at scritu òberas po su teatru puru, comenti a La giustizia, Qui non c’è guerra, La trincea (ispirada de unu contu de su babbu) e Eleonora d’Arborea. Dessì at bìviu atesu de sa terra sua e po mori de su traballu in su Proveditorau a is Stùdius tramudendi in tzitadis diferentis (Tàtari, Tràpani, Ravenna, Tèramo Grosseto e Roma). Mancai fessit amantiosu de Emilio Lussu e de s’idei liberali-sotzialista e antimilitarista, no fiat mai intrau in polìtica fintzas a su 1974 candu invècias detzidit de intrai in su PCI. Si morit su 6 de mesi de argiolas de su1977, candu s’agatat in Roma giai de binti annus. Mancai su nòmini de Giusepi Dessì bengat acostau a scritoris e intelletualis intra de is prus mannus de su ‘900, a dolu mannu is lìburus de iscola mancu dd’arremonant, ma tocat a torrai gràtzias a Biddaxidru e a sa Fundatzioni Dessì chi de annus aparìciat unu Prèmiu dedicau a su scritori, intra de is prus apretziaus in s’ambienti literàriu natzionali.

Manuela Ennas

Atividade realizada cun su contributu de sa Regione Sardigna – IMPRENTAS 2020-2021.
LR 22/2018, art. 22
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021.
LR 22/2018, art. 22

Diventa anche tu sostenitore di SardiniaPost.it

Care lettrici e cari lettori,
Sardinia Post è sempre stato un giornale gratuito. E lo sarà anche in futuro. Non smetteremo di raccontare quello che gli altri non dicono e non scrivono. E lo faremo sempre sette giorni su sette, nella maniera più accurata possibile. Oggi più che mai il vostro supporto è prezioso per garantire un giornalismo di qualità, di inchiesta e di denuncia. Un giornalismo libero da censure.

Per ricevere gli aggiornamenti di Sardiniapost nella tua casella di posta inserisci la tua e-mail nel box qui sotto:

Related Posts
Total
0
Share