S’Universidadi de Casteddu, comenti at contadu sa retora Maria Del Zompo in sa cunferèntzia de imprenta carchi dì fait, est apariciendi unus cantu atòbius po festai e tzelebrai is 400 annus de sa nàscida e ammentai custu tretu de stòria fatu impari a sa tzitadi e a totu is studiantis. Po custus atòbius, chi ant a sighiri po totu su 2021, s’ateneu at a ghetai su bandu de de borta in borta. In su mentris provaus a biri comenti est chi est nàscia s’Universidadi.
In s’Archìviu stòricu de su Comunu de Casteddu ddoi funt allogaus duus atus de fundatzioni de s’Universidadi de is stùdius. Is primus pregontus – in su de XVI sèculus – de istitutzioni de unu stùdiu generali, no ddus iant pigaus in consìderu. Ddus iant fatus in su 1542 in su mentris de is Parlamentus tzelebraus in Sardìnnia de su visurei Antonio de Cardona. Invècias in su 1603, candu fiat vusùrei Don Antonio Coloma, sa petitzioni presentada de is tres Istamentus, eclesiàsticu, militari e reali, dd’iant acollida luegu etotu. In sa rechesta si naràt in manera crara chi is spesas no iant a essi stètias a càrrigu de su rei o de su Parlamentu ma partzidas in partis agualis intra de s’Istamentu eclesiàsticu e su Comunu de Casteddu.
Si fueddàt puru de su discumbèniu po is sardus de si nci depi andai foras de Sardìnnia, pruschetotu in Itàlia e in Spànnia, po is stùdius superioris. Su rei Filipu su de tres iat donau s’auditu in su 1604 e, comenti fiant acostumaus a fai, innantis de pregonai su privilègiu, iat pediu cun una pregaria su cunsensu a sa Sedi Apostòlica, chi donàt amparu a dònnia òrdini de scola. Su Papa Pàule su de cincu iat acordau su privilègiu su 12 de freàrgiu de su 1607. In s’autorizatzioni, chi fiat in pergamena cun is caraterìsticas de is litterae solemnes, su pontìfitzi iat donau indicus pretzisus po chi is insegnamentus fessint de lìteras latinas, aregas e ebràicas, de artis liberalis, de meixina, de filosofia, de teologia, de scièntzias e de giurisprudèntzia. S’incàrrigu de retori de s’ateneu iat a essi tocau a s’arciobispu de Casteddu.
Perou nci fiant bòfius àterus 13 annus in antis chi su rei pregonessit su privilègiu de fundatzioni: fiat su 31 de mesi de ladàmini de su1620. Fintzas custa borta sa bisura de su documentu est cussa de un’atu bàndidu: una pergamena cun scritura umanìstica corsiva chi allogat arrastus de unu sigillu in cera arrùbia chi s’est pèrdiu. Su rei perou iat mudau calincuna cosa: su Consillu comunali de Casteddu iat a au dèpiu elìgiri su retori po tres annus mentris s’arciobispu iat a essi abarrau Cancellieri cun àterus poderis. Est aici chi est cumentzada sa stòria de s’Universidadi chi at donau a medas sardus sa possibilidadi de tenni una formatzioni superiori e chi oi, forti de una traditzioni aici antiga ma sèmpiri cun una mirada atentzionada a su benidori, est tenta in contu intra de is mellus univesidadis italianas.
Manuela Ennas
