Montibèciu, nàschida de s’imbentu de Giuanni Antoni Sanna a metade de s’otighentos, est una prenda de su Parcu Geomineràriu Istòricu e Ambientale de sa Sardigna chi ponet in pare sa traditzione minerària de s’ìsula cun is peculiaridades ambientales, geològicas e biològicas suas, chi oe faghet fintzas a iscobèrrere gràtzias a unu progetu turìsticu de archeologia industriale e de interessu iscientìficu e tecnològicu, chi mustrat a is bisitadores comente custa faina apat modellau su paesàgiu, s’istòria e sa cultura de custa zona. Proamus a bos portare cun nois in custa essida umbràdile, cun s’ispera de ddoe pòdere andare luego.
Lompende a Montibèciu dae sa bidda de Gùspini, su primu tretu mineràriu chi agatamus est cussu ferròviàriu, chi curret a longu a longu cun sa bia, e chi beniat impreadu pro portare is minerales cun sa lìnia ferroviària natzionale, a pustis de unu tempus longu in ue a batire su minerale a su portu de Casteddu fiant istados is carradores. Dae inoghe, incarende-sì in sa badde in ue ddoe at su cantieri de levante, nos lassat ispantandos sa mannaria de sa Diga Ludos. Custa òpera idràulica, una traessa de terra chi podiat cuntènnere prus de 4 milliones de metros cubos de ludos, dd’aiant fraigada pustis de una protesta de massajos chi, in su 1877, si fiant chesciados pro ite ca sa mina nche ghetaiat is ludos e is refudos de tratamentu in deretura in su riu, in ue bufaiat su bestiame chi is guspinesos teniant a pàsciu e chi gasi si nche moriat toscadu. Sighende a andare, pustis de unu retilìniu curtzu, faghet a apubare is primas istruturas in ue a primìtziu ddoe fiat sa tzentrale elètrica e in ue oe ddoe at una birreria artesanale.
A s’àtera ala agatamus sa pratza manna cun unu muru de pedra totu a inghìriu, s’ofitzina de mantenidura e s’istatzione ferroviària cun sa domo de su cabustatzione. In custa regione, connota cun su nùmene de “Sciria”, ddoe at fintzas unu furriadòrgiu de domos, chi ddis narant “a buca de mina”, pro is famìlias de is operajos, in ue ancora oe istat calicunu. Dae inoghe incumentzamus s’artziada conca a “Gennas”. Sunt duos chilòmetros de tretu cun infrastruturas industriales e servìtzios in aciunta. Ultres sa primu abertura de intrada, pesende is ogros a susu si podent bìdere is ofitzinas e sa laveria “Prìntzipe Tomaso”, chi s’isterret a cascada pro chentu metros movende dae su putzu Sartori, e chi nd’at pigadu su nùmene dae su prìntzipe Tomaso de Savoja, chi dd’aiat incingiada in su 1877. A is primas furriadas de sa bia s’ograda si firmat a pitzu de su crisgiolu de is fràigos de levante chi nos mustrat is caratèristicas de sa mina e de totu is fàbbricos pensados in funtzione de su traballu.Ultres sa laveria a otzidente bidimus imbetzes su cantieri de colore ruju, cun is matones mesturados a scistu iscuru. (1/3. Sighit…)
Manuela Ennas
