“Shche ne vmerla Ukrajina”, no est ancora morta, s’Ucraina, comentzat aici s’innu ucrainu regordende s’unda ininterrùmpia de sàmbene e partziduras ki cudda terra at connotu. Como ki bio is imàgines de is mortos de Kijiv penso ca de totu su passadu suo cudda terra at mantènnidu ancora oe custa intimidade cun sa violèntzia, e sa morte.
Kijiv, o Kiev, est sa “mama de is tzitades de sa Rus’”, sa prus antiga e sa prus nòbile, sende sa Rus’ sa proto-natzione ki at generadu Rùssia, Belarùs e Ucraina. Dominada de sa Seu de Santa Sofia, ki amentat su ligòngiu ìntimu cun Bisàntziu, sa tzitade est traversada de unu frùmine ki paret su mare, su Dnipro. Arribende a su frùmine-mare, sa tzitade si faet monte, e padente, ca in cuddu logu sa Rus’ est istada batiada e fata cristiana, e incue ddoe at sa Lavra de is Grutas. E Lavra, pro is Cristianos orientales, est comente Assisi o Lourdes pro is catòlicos, unu logu sagradu de is prus sagrados. In Kiev, totu est làcana, e a bortas chertu, e medas bortas gherra. Limba, arkitetura, orografia, religiones, fintzas in s’ària intendes, a segundu de aundi arribas, ca ses in su liminàrgiu de un’àteru mundu.
Duos mondos sunt in conflitu oe etotu. E custu cunflitu impreat siendas diversas ki nde podent tirare de s’istòria issoro e de su mundu cuntemporàneu.
Janukovych rapresentat a manera casi caricaturale su conservatorismu de ìs ki provenent de sa nomenklatura soviètica e si sunt arricados furende e gràtzias a s’agiudu de sa Rùssia de Putin. Su fatu natzionale est istrumentale, ca issu arribat de sa parte prus assimbilhante a sa Rùssia, est berus, ma subra-totu est s’eroe de una gestione patrimoniale de s’Istadu, e de ideales de cuntrollu de sa sotziedade partende dae s’artu (“iz verkhù”, narant is Russos, comente nosàteros podeus nàrrere “il palazzo” pro frastimare a ìs ki cumandant). S’acàpiu de sa curtura traditzionalmente autoritària e non democràtica de is comunistas cun s’arricamentu fatu sdorrobende is siendas pùbricas at prodùsiu Janukovych.
S’opositzione, a sa sòlita, no arreneschiat a s’auniare, ma at agatadu imoe custu istampu in su poderiu de s’oligarkia post-soviètica, custa faddina de serrare a sa possibilidade (a nàrrere sa beridade, remota) de custu logu de brincare in s’Unione Europea. Custu ddos at auniados, natzionalistas e anàrkicos, “uniatas” (catòlicos de ritu orientale), ortodossos e catòlicos de ritu latinu, liberistas e liberales, produtores e operaios, giòvanos filo-ocidentales e àteros modernistas. E custu at segadu su fronte fintzas a como magioritàriu ki at sustènnidu a Janukovych e su “Partidu de is regiones” suos, amuntonende oligarcas post-sovièticos, nostàlgicos de s’URSS, russòfonos de s’Oriente Ucrainu, de Odessa e de sa Crimea, cun conservadores de unu modellu dirigista e inimigu de sa libertade de impresa.
Su fatu est ca custa opositzione, in s’Ucraina nd’est furriende a gherra tzivile. S’Europa depiat fàere de totu pro dda firmare. In custu logu, in su sèculu de XX, ddoe ant istadas giae duas àteras gherras tziviles, su Holodomor (unu fàmine artifitziale provocadu dae Stalin in sos annos ’30, ki at fatu prus de 5 milliones de mortos, subra-totu massàrgios), s’invasione nazista, in Ucraina terrìbile meda, ca at ochidu casi totu sa populatzione ebràica, ca fiat imponente, e àteros cantos milliones de gente, e sa ditadura soviètica. Custu logu, profundamente europeu e profundamente eurasiàticu, podet arricare s’Europa, ma depet lassare a una parte s’impreu de sa violèntzia.
Alessandro Mongili
